بررسی و شناسایی نقاط مناسب جهت نصب حسگرهای کم‌هزینه در پایش برخَط آلودگی هوای شهری

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مسعود ابراهیمی قادی ¹
• احمد نوحه گر ²
• زینب سازور ³
• محمود بهروزی ⁴

¹ گروه مهندسی محیط‌زیست، گرایش آلودگی هوا، دانشکده محیط‌زیست،پردیس بین‌المللی کیش، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² گروه مهندسی سوانح، آموزش و سیستم‌های محیط‌زیست، دانشکده محیط‌زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ گروه مهندسی صنایع، دانشکده مهندسی صنایع، دانشکدگان فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

⁴ دانشگاه ملایر

10.22067/geoeh.2025.92002.1546

چکیده

چکیده استفاده از حسگرهای کم‌هزینه بر بستر اینترنت اشیا به یکی از روش‌های نوین در پایش آلودگی هوای شهری تبدیل شده است. در این پژوهش جانمایی این حسگرها برای شهر تهران با روش تصمیم‌گیری چندمعیاره انجام شد؛ به‌گونه‌ای که 11 زیرمعیار در دو معیار آلودگی هوا و منابع تولید آلایندة هوا تهیه شد. برای هر یک از زیرمعیارها، یک لایه رقومی در GIS ترسیم شد. با عملگرهای رویهم‌گذاری، لایه‌ها ترکیب شدند که برای انتخاب عملگر بهینه، از رگرسیون OLS استفاده شد. برای شناسایی خوشه‌های فضایی از Hot Spot و خودهمبستگی موران استفاده شد. سپس تحلیل حساسیت ارتباط بین زیرمعیارها و نقشه نهایی با رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی (GWR) انجام شد. نتایج نشان داد که زیرمعیارهای غلظت ذرات PM10، PM2.5، نزدیکی به پایانه‌های حمل‌ونقل و جایگاه‌های سوخت به‌ترتیب با درجه عضویت 170/0، 151/0، 139/0 و 113/0 بیشترین اهمیت را در جانمایی حسگرها دارند. نتایج مدل رگرسیون OLS نشان داد که نقشه ترکیبی از عملگر جمع جبری SUM بیشترین همبستگی را با زیرمعیارها دارد. شاخص موران و هات‌اسپات بیان‌گر خوشه‌ای بودن اراضی مطلوب و نامطلوب در گسترة شهر تهران است. ارزیابی رگرسیون GWR با AICc 4484 و ضریب تعیین 98/0 به‌دست آمد که بیان‌گر دقت مدل رگرسیون است. نقشه نهایی نشان داد که 13 درصد از اراضی شهر تهران برای نصب حسگرها کاملاً مناسب و 17 درصد نیز مناسب هستند که این نقاط (44 نقطة مناسب) در مناطق واقع در مرکز، جنوب و جنوب-غربی شهر تهران قرار دارند، چون‌که غلظت آلاینده‌ها و منابع تولید آلایندگی هوا در این مناطق بیشتر از سایر مناطق است.

کلیدواژه‌ها

• ذرات معلق
• عضویت فازی
• شاخص موران
• رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی
• تهران

موضوعات

• مخاطرات محیط‌ های شهری و مدیریت ‌شان

---