تحلیل سینوپتیک اثر کم‎ فشارهای بریده در بارش سنگین ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شهرام لطفی قرانچای ¹
• علی رضا شکیبا ²
• طیبه اکبری ازیرانی ³
• فاطمه ربانی ⁴
• آمنه دشت بزرگی ⁵

¹ دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی

² مرکز مطالعات سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

³ گروه جغرافیای طبیعی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی

⁴ دانشگاه تهران

⁵ دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

10.22067/geoeh.2023.79894.1314

چکیده

بارش‎های سنگین امروزه به‎خاطر مخاطرات و خسارات وارده، یکی از جنبه‎های مهم در مطالعات آب‎و‎هوایی هستند. کم‎فشارهای بریده با ایجاد ناپایداری جوی در رخداد بارش سنگین در ایران تاثیرگذار هستند. در این راستا ابتدا شرایط متغیرهای آب وهوایی دما، بارش و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال جو در ارتباط با تشکیل کم‎فشارهای بریده طی دوره (2018-1986) بررسی شد. سپس جهت پیش نگری تغییرات رخداد کم‎فشار بریده درآینده و اثر آن بر بارش سنگین، از پایگاه داده ECMWF نسخه ERA-Interim و مدل‎های CMIP5 با رویکرد ریزمقیاس نمایی CORDEX تحت دو سناریوی انتشار خوش‎بینانه RCP4.5 و بدبینانه RCP8.5 تا سال 2099 استفاده شد. نتایج نشان داد که در سناریوی RCP4.5 افزایش بارش به میزان حداقل 41/2 میلی‎متر و در سناریوی RCP8.5 کاهش بارش حداکثر به میزان 91 میلی‎متر برآورد شد. ناهنجاری‎های فشار سطح 500 هکتوپاسکال براساس RCP4.5 و RCP8.5 به میزان 5/61 و 5/92 میلی‎بار افزایش خواهد داشت. از لحاظ تعداد رخداد کم‌فشار بریده، کمترین فراوانی در سال‎های 1995 و 1996 به تعداد 10 رخداد، و بیشترین رخداد در سال‎های 1986 با 30 رخداد بوده است. با افزایش دمای هوا و پیش‎روی پرفشارجنب حاره‎ای به سمت عرض‎های بالا، محل تشکیل و مسیر حرکت کم‌فشارهای بریده در دوره 33 ساله به سمت عرض‎های جغرافیایی شمالی‌تر کشیده شده اند که می‎تواند شواهدی از اثرات تغییر اقلیم در ایران باشد. وجود رابطه مستقیم معنادار بین فراوانی رخداد کم‌فشار بریده و بارش سنگین در سطح خطای 5 درصد تأیید. همچنین میزان تاثیر کم‎فشارهای بریده در فراوانی بارش سنگین ایستگاه‎های ایران به‎ویژه ایستگاه‎های شمالی چشم‎گیرتر بوده است.

کلیدواژه‌ها

• تغییر اقلیم
• کم‎فشار بریده
• روش ریزگردانی دینامیکی CORDEX
• CMIP5
• سناریوهای RCP

---