ارزیابی خطر بیابان‌زایی و ارائه برنامه‌های مدیریتی با استفاده از مدل مفهومی DPSIR-M در استان خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مرتضی اکبری ¹
• محبوبه سربازی ²
• علی سیبویه ³
• سمیه فدایی ⁴

¹ گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

² دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

³ Department of Management, Faculty of Economics and Management, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

⁴ دانشجوی دکترای مدیریت صنعتی، گروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22067/geoeh.2023.83917.1404

چکیده

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی شدت و خطر بیابان‌زایی در استان خراسان رضوی و ارائه راهکارهای مدیریتی متناسب با جغرافیای استان خراسان رضوی با مدل مفهومی DPSIR-M می‌باشد. بنابراین، ابتدا نقشه پهنه‌بندی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی با مدل جهانی ESAs تهیه شد و سپس با استفاده از مدل ریسک، نقشه و پهنه‌های ریسک بیابان‌زایی استان خراسان رضوی بدست آمد. نتایج نشان داد که بیش از 30 درصد اراضی استان در کلاس نسبتاً بحرانی تا بحرانی شدید بیابانزایی واقع شده است. از نظر وضعیت شکنندگی در حدود 59 درصد اراضی استان خراسان رضوی در شرایط نسبتاً شکننده تا خیلی شکننده محیطی قرار داشته و در حدود 7 درصد نیز دارای پتانسیل شکنندگی است که در صورت بدتر شدن شرایط از نظر شرایط محیطی، این مقدار نیز به کلاس شکننده اضافه خواهد شد. نتایج بررسی خطربیابان‌زایی نشان داد که بیش از 98 درصد اراضی استان در کلاس و طبقه خطرزیاد و خیلی زیاد بیابان‌زایی قرار دارند و تنها 2 درصد اراضی در کلاس‌های متوسط تا خیلی کم واقع شده‌اند. راهکارهای پیشنهادی مدیریتی براساس چارچوب مفهومی DPSIR-M و براساس نظر خبرگان، کارشناسان و مدیران اجرایی و همچنین بازدیدهای مکرر میدانی و نتایج موجود در طرح‌های مطالعاتی و اجرایی، منجر به ارائه شش راهبرد مدیریتی و 47 استراتژی و برنامه اقدام عمل شد. لذا، پیشنهاد می‌شود نتایج بدست آمده در این پژوهش مورد بررسی، مطالعه و کاربرد آن توسط مدیران و کارشناسان ادارات اجرایی در عرصه استان خراسان رضوی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• تغییر کاربری اراضی
• پوشش‌گیاهی
• فرسایش خاک
• راهبرد
• استراتژی‌های مدیریتی

موضوعات

• بیابانی شدن و پیشروی کویر

---