واکاوی همدیدی بارش سنگین مورخ 28 اسفند 1397 شهر مینو‌دشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

بارش‌های سنگین حاصل از الگو‌های جوی بسته به وسعت فعالیت و بازه‌ی زمانی رخداد آن می‌تواند حوادث و پیامد‌های ناگواری مانند وقوع سیل به همراه داشته باشند. پژوهش حاضر به‌منظور تحلیل همدید بارش سنگین 5/171 میلی‌متری منجر به سیل در شهر مینودشت روز 28 اسفند‌ماه سال 1397 نگارش یافته است. دیدگاه این تحقیق محیطی به گردشی بوده و نخست مقدار بارش ایستگاه‌ زمینی مینودشت مشخص شد و با دریافت داده‌های سطوح فوقانی اتمسفر از وب‌سایت مرکز ملی پیش‌بینی محیطی (NCEP/NCAR) و تحلیل آن‌ها علت رخداد بارش سنگین آشکار شد. به‌منظور بررسی شرایط همدید، با استفاده از محیط نرم‌افزار گردس به ترسیم نقشه‌های فشار سطح تراز دریا، و در سطوح فوقانی جو، ارتفاع ژئوپتانسیل، بردار باد، تاوایی، امگا، ضخامت، پیچانه و وزش رطوبتی (تراز 500 هکتوپاسکال) پرداخته شد. نتایج حاصل از تحلیل نقشه‌ها نشان دادند در زمان وقوع بارش سنگین سامانه‌های پرفشار‌ی در مغولستان و جنوب چین تشکیل یافته و شیب گرادیان فشار و جبهه شدیدی با سیستم کم‌فشار حاکم بر روی مینودشت ایجاد کرده است. در سطوح فوقانی جو وجود بلوکینگ کم‌فشار بریده همچون مانعی بر سر راه باد‌های غربی قرارگرفته و باعث ریزش جریان باد‌های غربی به سمت منطقه موردمطالعه شده‌ است. علاوه بر این ضخامت زیاد جو منطقه موردمطالعه و حاکمیت مقدار پیچانه منفی به ناپایداری هوا منجر شده و وجود هسته‌های مثبت تاوایی و امگای منفی نشان‌دهنده جوی ناپایدار در روز‌های مورد بررسی در منطقه موردمطالعه بوده است. هم‌چنین تغذیه رطوبتی از منابع رطوبتی مانند دریای خزر، آرال، دریای سیاه و مدیترانه شرایط ویژه‌ای را برای ریزش شدید بارش فراهم آورده است.

کلیدواژه‌ها


باعقیده، محمد؛ انتظاری، علیرضا؛ علیمردانی، فاطمه؛ 1391. تحلیل سینوپتیکی بارش‌های حوضه‌های اترک و گرگانرود (39 بارش فراگیر). جغرافیا و توسعه. شماره 26. صص 113-124.
برنا، رضا؛ 1396. شناسایی الگو‌های همدید بارش‌های سنگین در حوضه مارون (مطالعه موردی: بارش 29 آبان 1392). فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال دهم. شماره 36. صص 47-60.
جهانبخش اصل، سعید؛ ذوالفقاری، حسن؛ 1381. بررسی الگوهای سینوپتیک بارش‌های روزانه در غرب ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. دوره 17-16. شماره 4-1. صص234-258.
حمیدیان‌پور، محسن؛ علیجانی، بهلول؛ صادقی، علیرضا؛ 1389. شناسایی الگو‌های همدیدی بارش‌های شدید شمال غرب ایران. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک. شماره اول. صص1-16.
خوش‌اخلاق، فرامرز؛ محمدی، حسین؛ شمسی‌پور، علی‌اکبر؛ افتادگان خوزانی، اصغر؛ 1391. واکاوی همدید بارش تگرگ فراگیر در شمال غرب ایران. جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره دوم. صص 55-69.
صلاحی، برومند؛ عالی‌جهان، مهدی؛ 1392. تحلیل سینوپتیک مخاطرات اقلیمی شهرستان یاسوج (مطالعه موردی: بارش سنگین 20 اسفند 1389). جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره 5. صص73-89.
ضیایی، محمود؛ بنی کمالی، سهند؛ شریفی کیا، محمد؛ 1390. ارزیابی توان اکولوژیکی و اولویت‌بندی پهنه‌های مستعد اکوتوریسم (موردمطالعه: شهرستان مینودشت). برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره پانزدهم. شماره 4. صص 109-128.
قادری، حیدر؛ علیجانی، بهلول؛ 1389. تحلیل سینوپتیکی بارش‌های شدیدی لارستان. فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال سوم. شماره 8. صص 17-36.
کرمپور، مصطفی؛ معصوم‌پور سماکوش، جعفر؛ میری، مرتضی؛ یوسفی، یدالله؛ 1392. بررسی الگو‌های همدیدی بارش‌های سیل‌آسا در استان لرستان. فصلنامه علمی_پژوهشی فضای جغرافیایی. شماره 43. صص 99-113.
گل‌کار، محمد؛ محمدی، حسین؛ 1392. بارش‌های شدید خراسان جنوبی. فصلنامه جغرافیایی سرزمین. شماره 37. صص33-54.
گندمکار، امیر؛ 1389. بررسی بارش‌های شدید در نواحی جنوبی استان بوشهر. مجله چشم‌انداز جغرافیایی (علمی پژوهشی). سال چهارم شماره 10. صص 143-157.
 
Carla Lima K. Satyamurty P and Reyes Fernandez JP., 2009. Large-Scale Atmospheric Conditions Associated with Heavy Rainfall Episodes in Southeast Brazil, Theoretical and Applied Climatology 101: 121-135.
Kahan R. Ziv B. Enzel Y and Dayan U., 2002. Synoptic climatology of major floods in the Negev desert,Israil. International journal of Climatology 22(7): 867-882.
Kotroni V. Lagouvardos K. Kallos G. Ziakopoulos D. 1999. Severe flooding over central and southern greece associated with pre‐cold frontal orographic lifting. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society 125(555): 967-991.
Krichak SO. Tsidulko M. Alpert P., 2000. Monthly Synoptic Patterns Associated With Wet/Dry Conditions in the Eastern Mediterranean. Theoretical and Applied Climatology 65 (3-4): 215-229.
Lackmann GM. Gyakum JR., 1999. Heavy Cold-Season Precipitation in the Northwestern United States: Synoptic Climatology and an Analysis of the Flood of 17–18 January 1986. Weather and Forecasting 14(5): 687–700.
Lana A. Compins J. Genoves A. Jansa A., 2007. Atmospheric patterns for heavy rain events in the Balearic island. International journal of climatology 12: 27-32.
Matlik O. and Piia Post., 2008. Synoptic weather types that have caused heavy precipitation in Estonia in the period 1961–2005. Estonian Journal of Engineering 14(3): 195-208.
Rezacova D. Kaspar M. Muller M. Sokol Z. Kakos V. Hanslian D. Pesice P., 2005. A Comparison of the flood precipitation episod in August 2002 with historic extreme precipitation events on the Czech territory. Atmospheric Research 77 (1–4): 354-366.
Robert PH. Donald TJ. Goseph BC., 1998. Investigation of Upper-Air Conditions Occurring with Heavy Summer Rain in Utah. International Journal of Climatology 18 (7): 701-723.
CAPTCHA Image