واکاوی همدیدی و ماهواره‌ای گردوخاک در استان کردستان

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله کاربردی

نویسندگان

• سید اسعد حسینی ¹
• مهدی رهنما ²
• حمید باقری ¹
• علی پناهی ³
• بهرام چاره خواه ⁴
• خه بات قمری ⁵
• نوشین خدام ⁶
• فائزه نوری ⁷
• ساویز صحت ⁸

¹ کارشناس هواشناسی همدیدی، اداره کل هواشناسی استان کردستان، سنندج، ایران

² دانشیار ، مرکز بین المللی مطالعات توفان ماسه و گردوخاک، رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، تهران، ایران

³ معاون توسعه و پیش‌بینی، اداره کل هواشناسی استان کردستان، سنندج، ایران

⁴ معاون فنی و شبکه ایستگاه‌ها، اداره کل هواشناسی استان کردستان، سنندج، ایران

⁵ کارشناس پیش‌بینی، اداره کل هواشناسی استان کردستان، سنندج، ایران

⁶ پژوهشگر، مرکز بین المللی مطالعات توفان ماسه و گردوخاک، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو

⁷ پژوهشگر، مرکز بین المللی مطالعات توفان ماسه و گردوخاک، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، تهران، ایران

⁸ دانشیار، مرکز بین المللی مطالعات توفان ماسه و گردوخاک، پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو

10.22067/geoeh.2025.85624.1434

چکیده

پدیده گردوخاک به‌عنوان یکی از مهم‎ترین مخاطرات جوی و زیست‎محیطی، استان کردستان واقع در غرب کشور را متأثر ساخته و هرساله خسارات زیادی را به زیرساخت‌های مختلف در این استان وارد کرده است. در این مقاله شرایط و منشاء شکل‌گیری رخدادهای گردوخاک در استان کردستان با میانگین 32 روز گردوخاکی در سال برای دوره آماری 1992 تا 2022 با استفاده از روش‌های تحلیل ترکیبی آماری – همدیدی و ماهواره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور از داده‌های مشاهداتی 8 ایستگاه همدیدی، محصولات ماهواره‌ای، عمق نوری ذرات معلق (AOD) و داده‌های بازکاوی برای ترازهای مختلف جو استفاده شد. همچنین با استفاده از مدل HYSPLIT، مسیرهای انتقال ذرات گردوخاک رهگیری و درنهایت چشمه‌های عمده‌ گردوخاک استان تعیین شد. بر اساس نتایج، فصول بهار با %40 و تابستان با %27 از بیشترین تعداد روزهای همراه با پدیده گردوخاک برخوردارند. پراکنش مکانی گردوخاک نشان داد با حرکت از غرب به شرق و از شمال به جنوب استان تعداد روزهای گردوخاکی کاهش می‌یابد. با توجه به بررسی‌های‌ همدیدی در بیشتر موارد استقرار یک سامانه کم‌فشار بر روی عراق و سوریه و تقویت شرایط ناپایداری در سطح بیابان‌های این مناطق و همچنین قرارگیری منطقه مورد‌مطالعه در جلوی ناوه عمیق، زمینه انتقال گردوخاک به جو منطقه را فراهم می‌آورد. بر اساس نتایج پدیده گردوخاک در استان کردستان از 3 چشمه اصلی شامل رسوبات کف رودخانه‌ها و هورهای خشک‌شده در نواحی مرکزی و جنوبی عراق و بیابان‌های سوریه، اردن و شمال شبه‌جزیره عربستان منشاء می‌گیرد. بیشترین فعالیت این چشمه‌های گردوخاک نیز در فصل‌های بهار و تابستان است.

کلیدواژه‌ها

• تصاویر ماهواره‌ای
• گردوخاک
• واکاوی همدیدی
• AOD
• HYSPLIT

موضوعات

• ریزگردها

---