نقش سرمایه اجتماعی در بهبود تاب آوری خانوارهای روستایی در مقابل خشکسالی (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهری جهانسوزی ¹
• حسین فراهانی ²
• جمشید عینالی ²
• بهروز محمدی یگانه ³

¹ جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

² گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

³ جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

10.22067/geoeh.2024.86899.1466

چکیده

امروزه جوامع روستایی بیشترین آسیب را از اثرات خشکسالی دیده‌اند. با توجه به آسیب‌پذیری خانوارهای روستایی توجه به سرمایه‌ اجتماعی به عنوان یکی از مولفه‌های کلیدی تاب‌آوری، می-تواند بهبود روند برنامه‌ریزی برای توسعه روستایی را تسهیل کند. لذا این پژوهش با هدف کلی بررسی نقش سرمایه اجتماعی در بهبود ابعاد تاب‌آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی در سطح شهرستان مشهد انجام گرفت. در این راستا از روش تحقیق پیمایشی با به کارگیری پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری‌، 11706 نفر از خانوارهای روستایی شهرستان مشهد می‌باشد که بر پایه جدول مورگان، 372 خانوار با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای چند مرحله‌ای با انتساب متناسب انتخاب شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از مدل-سازی معادلات ساختاری (SEM)، آزمون t تک نمونه‌ای و همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که خانوارهای مورد مطالعه از نظر وضعیت سرمایه اجتماعی در وضعیت مطلوبی قرار دارند اما از نظر وضعیت تاب‌آوری در وضعیت مناسبی نیستند. همچنین، نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و تمامی ابعاد تاب‌آوری خانوارهای روستایی رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. علاوه بر این نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری پژوهش نشان داد که ابعاد سرمایه اجتماعی با ضریب (82/0) اثر مثبتی بر ابعاد تاب‌آوری خانوارهای روستایی در برابر خشکسالی شهرستان مشهد دارد. در بین عوامل پنهان سرمایه اجتماعی عامل شبکه‌های اجتماعی (93/0) بیشترین نقش را در بهبود تاب‌آوری خانوارهای روستایی در برابر خشکسالی ایفا کرده است. همچنین بیشترین اثر سرمایه اجتماعی مربوط به بعد اقتصادی و کمترین اثر مربوط به بعد کالبدی تاب‌آوری خانوارهای روستایی بوده است.

کلیدواژه‌ها

• سرمایه اجتماعی
• ابعاد تاب آوری
• تغییراقلیم
• مدل سازی معادلات ساختاری (SEM)
• شهرستان مشهد

موضوعات

• مخاطرات محیط ‌های روستایی

---