پهنه بندی سطوح ارضی حوضه شاهرود در مقابل وقوع زمین‌لغزش به کمک مدل شانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

2 کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

10.22067/geoeh.2022.75401.1183

چکیده

جابه­جایی مواد یکی از رخدادهای سطوح ارضی شیبدار است؛ برای کاهش خطرات ناشی از چنین حرکاتی، شناخت دقیق مکان‌های در معرض خطر بسیار مؤثر است؛ یکی از مشکلات چنین رخدادهایی، عدم توانایی محقق در شناخت تمام و کامل عوامل مؤثر بر آن‏هاست و حتی در صورت شناخت، میانکنش های عوامل، ناشناخته باقی می‏ماند. در این بررسی تلاش شده است بر اساس تحلیل موقعیت زمین‌لغزش‌های حوضه شاهرود، به عوامل مؤثر امتیاز داده شود. با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS، موقعیت مکانی  183 زمین‌لغزش نقطه‌ای حوضه­ شاهرود، با توجه به عوامل خطی  گسل، آبراهه و جاده و عوامل سطحی لیتولوژی، شیب، جهت شیب، مقدار بارش و ارتفاع، تحلیل و تفسیر گردید؛ ماتریس آنتروپی برای آن­ها تنظیم و سطوح ارضی حوضه شاهرود از نظر رخداد زمین‌لغزش، به کمک مدل شانون پهنه‌بندی گردید. بر اساس نتایج کاربرد مدل آنتروپی شانون ، پهنه‌های پرخطر 79/41% و متوسط 76/52% از مساحت حوضه را به خود اختصاص داده‌اند. انطباق زمین لغزش‌های رخداده با عوامل مؤثر بر زمین لغزش، تمرکز 86/74 درصد از زمین­لغزش­ها در شیب‌های 40-10 درصد، 97/64 درصدی آن‌ها در لیتولوژی­های مارن - سیلتستون، کنگلومرا و بازالت، 97/87 درصدی آن‌ها در ارتفاع بین 2169-823 متر، 79/85 درصدی آن‌ها در طبقات بارشی نیمه‌خشک و معتدل (685-315 میلی­متر) در سطوح ارضی با شیبی در جهت غربی، 74/55 درصدی آن‌ها در فاصله 300-0 متر از رودخانه و 500-0 متری از گسل و در فاصله 1000-500 متر از جاده را مورد تأیید قرار می‌دهد. چنین تغییراتی در توزیع زمین‌لغزش ناشی از تبعیت غیرخطی این رخداد ژئومورفولوژیکی از عوامل اثرگذار است؛ وقوع زمین‌لغزش تابعی از برهمکنش بین عوامل است تا اثرگذاری آن‏ها به صورت مجرد و انتزاعی.

چکیده تصویری

پهنه بندی سطوح ارضی حوضه شاهرود در مقابل وقوع زمین‌لغزش به کمک مدل شانون

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، حسن؛ 1391. ژئومورفولوژی کاربردی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ هشتم. 688 ص.
احمدی، زهرا؛ 1393. معماری پایدار: الگوهای پایداری در معماری ایران. تهران: نشر اول و آخر.132 ص.
 اصغر پور، محمدجواد؛ 1385. تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره. چاپ چهارم. 400 ص.
پاسبان، عفت، خدابخش، سعید؛ غریب‌رضا، محمدرضا؛ ملکی، مهری؛ رفیعی، بهروز؛ 1396. برآورد و واکاوی رواناب و انتقال رسوب و تأثیر آن بر سیستم رسوبی رودخانه‌های الموت و شاهرود (شمال استان قزوین). دوفصلنامه رسوب شناسی کاربردی. 5(9), 99-115. http://doi.org/10.22084/psj.2017.1958
خسروی، مریم؛ سلاجقه، علی؛ مهدوی، محمد؛ محسنی ساروی، محسن؛ 1391. پیش‌بینی سیل با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون چندمتغیره غیرخطی (مطالعه موردی: طالقان). مرتع و آبخیزداری. شماره 65. دوره 3. 341-349.  http://doi.org/ 10.22059/jrwm.2012.30022
دارابی شاهماری، سحر؛ صفاری، امیر؛ 1398. برآورد حساسیت زمین‌لغزش با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک و شاخص آنتروپی (مطالعه موردی: ارتفاعات شهرستان دالاهو). نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. سال ششم. شماره 2. ص180-165. http://doi.org/10.29252/jsaeh.6.2.165
داودی، محمود؛ بای، ناصر؛ ابراهیمی، امید؛ 1392. طبقه‌بندی اقلیمی استان مازندران بر اساس روش لیتین اسکی. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر» . دوره 22. شماره 88. ص100-105.
دریو، ماکس؛ 1389. مبانی ژئومورفولوژی. ترجمه­: مقصود خیام. انتشارات مبنا. چاپ پنجم. 392 ص.
راس، کلی؛ 1389. مبانی فلسفی و روانشناختی ادراک فضا. مترجم: آرش ارباب جلفایی. نشر خاک. اصفهان. 124 ص.
روستایی، شهرام؛ مختاری کشکی، داود؛ اشرفی فینی، زهرا؛ 1399. پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه آبریز طالقان با استفاده از شاخص آنتروپی شانون، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی. سال 24. شماره 71. ص150-125. http://doi.org/ 10.22034/GP.2020.10631  
رولف، دوبلی؛ 1394. هنر شفاف اندیشیدن. مترجم: عادل فردوسی پور، بهزاد توکلی و علی شهروز. تهران: نشر چشمه. 325 ص.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، نقشه‌های توپوگرافی 50000/1.
سازمان زمین‌شناسی کشور، نقشه­ زمین‌شناسی 250000/1 قزوین-رشت.
سازمان وزارت نیرو (شرکت مدیریت منابع آب ایران)، دفتر مطالعات پایه منابع آب.
شاه زیدی، سمیه سادات؛ حیاتی زاده، رؤیا؛ 1398. بررسی زمین‌لغزش‌های منطقۀ پشت کوه فریدون‌شهر با استفاده از مدل آنتروپی. جغرافیا و توسعه. شماره 54. ص50-37. http://doi.org/10.22111/gdij.2019.4337  
صفاری، امیر؛ هاشمی، معصومه؛ 1395. پهنه‌بندی حساسیت وقوع زمین‌لغزش با مدل‌های آنتروپی و منطق فازی (مطالعه موردی: شهرستان کرمانشاه). فصلنامه جغرافیای طبیعی. سال نهم. شماره 34. ص 62-43.
صمدزاده، رسول؛ 1398. ژئومورفولوژی ایران، انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها). چاپ اول. 486 ص.
فلاح ززولی، محمد؛ وفایی نژاد، علیرضا؛ آل شیخ، علی‌اصغر؛ مدیری، مهدی؛ 1398. پهنه‌بندی احتمال وقوع زمین‌لغزش با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و ارزش اطلاعات در محیط GIS، مطالعه موردی: بخش رودبار الموت شرقی استان قزوین. فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر). دوره 28. شماره 112. ص 136-123. https://doi.org/10.22131/sepehr.2020.38611
فیض­اله­پور، مهدی؛ منافی، مرضیه؛ خوش‌رفتار، رضا؛ خسروی، یونس؛ 1400. پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل آنتروپی شانون (مطالعه موردی: حوضه آبریز طالقان). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. سال بیست و یکم. شماره 62. ص114-95.  http://doi.org/10.52547/jgs.21.62.95
قنواتی، عزت اله؛ احمدآبادی، علی؛ غلامی، معصومه؛ 1398. ارزیابی حساسیت زمین‌لغزش با استفاده از شاخص آنتروپی و الگوریتم ماشین‌های پشتیبان بردار (مطالعه موردی: حوضه آبخیز کن). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی. سال هشتم. شماره 1. ص 33-16.  https://www.geomorphologyjournal.ir/article_91723.html
قهرمانی، شهاب؛ ثروتی، محمدرضا؛ 1387. مطالعه ژئومورفولوژی و فرسایش در حوضه آبریز الموت‌رود، جغرافیایی سرزمین. دوره 5. شماره 1. ص 62-45. https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_5834.html
محمدخان، شیرین؛ ویسی، عبدالکریم؛ باقری، کیوان؛ 1393. پتانسیل سنجی خطر زمین‌لغزش با استفاده از مدل آنتروپی، مطالعه موردی: منطقه کوهستانی شیر پناه در جنوب غرب استان کرمانشاه). فصلنامه جغرافیایی سرزمین. سال یازدهم. شماره 44. ص 102-89.     https://sarzamin.srbiau.ac.ir/article_7991.html
مصفایی، جمال؛ اونق، مجید؛ مصداقی، منصور؛ شریعت جعفری، محسن؛ 1388. مقایسه کارایی مدل­های تجربی و آماری پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش (مطالعه موردی: آبخیز الموت‌رود). مجله پژوهش‌های حفاظت آب‌وخاک. جلد شانزدهم. شماره چهارم. ص61-43. https://jwsc.gau.ac.ir/article_542.html
مقیمی، ابراهیم؛ باقری سید شکری، سجاد؛ صفرراد، طاهر؛ 1391. پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش با استفاده از مدل آنتروپی (مطالعه موردی: تاقدیس نسار زاگرس شمال غربی). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. شماره 79. ص90-77. http://doi.org/10.22059/JPHGR.2012.24735
مقیمی، ابراهیم؛ علوی­پناه، سیدکاظم؛ جعفری، تیمور؛ 1387. ارزیابی و پهنه­بندی عوامل مؤثر در وقوع زمین‌لغزش دامنه­های شمالی آلاداغ (مطالعه موردی: حوضه زهکشی چناران در استان خراسان شمالی). پژوهش‌های جغرافیایی. شماره 64. ص75-53.  https://jphgr.ut.ac.ir/article_26906.html
مقیمی، ابراهیم؛ نگهبان، سعید؛ 1391. بررسی فرسایش در حوضه­ی آبخیز رودخانه­ی شور فدامی (استان فارس) با استفاده از مدل آنتروپی. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. سال 44. شماره 3. ص16-1.
 http://doi.org/10.22059/JPHGR.2012.29211
 
Annells, R. N., Arthurton, R. S., Bazley, R. A., & Davies, R. G., 1975. Explanatory text of the Qazvin and Rasht quadrangles map: Tehran. Geological Survey of Iran, Geological Quadrangles Nos, E3, E4.
Constantin, M., Bednarik, M., Jurchescu, M. C., & Vlaicu, M., 2011. Landslide susceptibility assessment using the bivariate statistical analysis and the index of entropy in the Sibiciu Basin (Romania). Environmental earth sciences63(2), 397-406. https://link.springer.com/ article/ 10.1007/ s12665-010-0724-y.
Moayeri, M., Ramesht, M. H., Saif, A. Yamani, M., Jafari, G. H., 2011. The impact of mountainous skirts direction of Iran on differences in altitude of wither and ice equilibrium line of the Quaternary. – Geography and Environmental Planning 40(4): 1-12. https://gep.ui.ac.ir/article_18474_en.html?lang=en.
Pasban, E., Khodabakhsh, S., Gharibreza, M., Maleki, M., Rafiei, B., 2017. Estimation and analysis of discharge, sediment transport and its effect on sedimentary processes of Alamut and Shahrud rivers (North of Qazvin Province). Applied Sedimentology, 5(9), 99-115. https://psj.basu.ac.ir/article_1958.html.
‏Pourghasemi, H. R., Pradhan, B., & Gokceoglu, C., 2012. Remote sensing data derived parameters and its use in landslide susceptibility assessment using Shannon’s entropy and GIS. In Applied Mechanics and Materials (Vol. 225, pp. 486-491). Trans Tech Publications Ltd.‏ https://doi.org/10.4028/www.scientific.net/AMM.225.486
Shadman Roodposhti, M., Aryal, J., Shahabi, H., & Safarrad, T., 2016. Fuzzy shannon entropy: A hybrid gis-based landslide susceptibility mapping method. Entropy18(10), 343. https://doi.org/10.3390/e18100343.
‏Zhao, H., Yao, L., Mei, G., Liu, T., & Ning, Y., 2017. A fuzzy comprehensive evaluation method based on AHP and entropy for a landslide susceptibility map. Entropy19(8), 396. https://doi.org/10.3390/e19080396.
 
 
CAPTCHA Image