پهنه‌بندی گسترة خطر فرونشست زمین در دشت سراب، با بهره‌گیری از الگوریتم‌های تحلیل چند معیاره MARCOS و CODAS

نوع مقاله : ویژه نامه (چالش جهانی فرونشست زمین: مدیریت بحران یا بحران مدیریت)

نویسندگان

1 استاد ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

یکی از مخاطرات پیش روی دشت­های کشور، مخاطره فرونشست است که سبب بروز مشکلات و معضلات فراوان در زمین­های کشاورزی، جاده­ها، خطوط انتقال نیرو و انرژی می­گردد. دشت سراب نیز در طی سال­های اخیر با افت شدید سطح آب زیرزمینی مواجه بوده که این عامل سبب گردیده تا این منطقه در معرض وقوع مخاطره فرونشست قرار گیرد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل مهم‌ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست دشت سراب و مشخص کردن سطوح مستعد که احتمالاً در آینده درگیر فرونشست خواهند شد، با بهره‌گیری از الگوریتم­های چند معیاره MARCOS و CODAS است. با توجه به نتایج حاصل از پهنه­بندی خطر فرونشست؛ معیار­های عمق آب، کاربری اراضی و شیب؛ به ترتیب با ضریب وزنی 194/0، 171/0 و 159/0، مهم‌ترین عوامل دخیل در ایجاد خطر فرونشست محدوده مطالعاتی می­باشند. با توجه به خروجی حاصل از روش MARCOS، به ترتیب؛ 50/167 و 09/276 کیلومتر­مربع از مساحت دشت سراب و طبق نتایج حاصل از به‌کارگیری روش CODAS، 13/187 و 03/279 کیلومتر­مربع از مساحت محدوده، در طبقۀ پرخطر و بحرانی قرار دارد. به‌علاوه، نقشه مستخرج از الگوریتمMARCOS و CODAS با عمق سطح آب چاه­ها به ترتیب؛ دارای مقدار ضریب همبستگی 77/ و 81/0 می­باشند و بین خروجی هر دو روش با نقشه سطح آب همبستگی دیده می­شود. به نظر می­رسد، نتایج حاصل از مطالعه حاضر، می­تواند به مدیران سازمانی و برنامه­ریزان منابع اراضی و خاک، در زمینة حفاظت و مدیریت منابع آبی و مخاطرات طبیعی و جلوگیری از تخریب سرزمین کمک شایانی نماید.

چکیده تصویری

پهنه‌بندی گسترة خطر فرونشست زمین در دشت سراب، با بهره‌گیری از الگوریتم‌های تحلیل چند معیاره MARCOS و CODAS

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، عطرین؛ قاسمی، افشان؛ گنجائیان، حمید؛ 1399. پایش میزان فرونشست محدوده شهری پاکدشت با استفاده از روش تداخل سنجی راداری. جغرافیا و روابط انسانی. دوره دوم. شماره 4. صص 29-41. 20.1001.1.26453851.1399.2.4.3.1
اسفندیاری، فریبا؛ قراچورلو، مرتضی؛ عبادی، الهامه؛ 1397. ارزیابی و برآورد تغییرات مکانی سطح آب زیرزمینی در دشت سراب با استفاده از روش‌های مختلف درون‌یابی. فصلنامه جغرافیا و توسعه. دوره شانزدهم. شماره 51. صص 80-65.   https://doi.org/10.22111/GDIJ.2018.3860
اصغری سراسکانرود، صیاد؛ فعال نذیری، مهدی؛ الناز، پیروزی؛ 1401. پهنه­بندی گسترة خطر فرونشست زمین در دشت مرکزی استان البرز با بهره­گیری از تکنیک تداخل­سنجی راداری و الگوریتم تحلیل چندمعیارۀ ARAS. اکوهیدرولوژی. دوره نهم. شماره 2. صص 371-353.
 https://doi.org/10.22059/IJE.2022.336590.1596
تلسچی امیرخیزی، مهناز؛ دلیر حسن­نیا، رضا؛ حقیقت جو، پرویز؛ مجنونی هریس، ابوالفضل؛ 1398. تعیین کیفیت آب چاه‌های کشاورزی دشت سراب جهت استفاده در سیستم‌های‌ آبیاری تحت‌فشار. دانش آب‌وخاک. دوره بیست و نهم. شماره 2. صص 198-185. https://water-soil.tabrizu.ac.ir/article_9328.html
جهانگیری، عباس؛ 1399. تحلیل روند آبرسانی به شهر­ها و روستا­های ایران و دفع فاضلاب از آن­ها طی سال­های 91 تا 97 با استفاده از رویکرد ترکیبی تصمیم‌گیری چند شاخصه. تصمیم­گیری و تحقیق در عملیات. دوره 5. شماره 2. صص 248-233. https://doi.org/10.22105/dmor.2020.239925.1184
جهانگیری، عباس؛ 1400. انتخاب بهترین فرآیند تصفیۀ فاضلاب در شهر فرمهین با استفاده از تصمیم­‌گیری چند شاخصه. تصمیم­گیری و تحقیق در عملیات. دوره ششم. شماره ویژه. صص 1-11. https://doi.org 10.22105/dmor.2021.272429.1508
حبیب زاده، محمد صادق؛ سرکارگر اردکانی، علی؛ المدرسی، سید علی؛ 1392. بررسی فرونشست زمین در شهریار با استفاده از تکنیک D-SAR. استاد راهنما استاد سید علی المدرسی. پایان نامه عمران و محیط‌زیست. دانشگاه آزاد اسلامی یزد. https://ganj.irandoc.ac.ir/
روستایی، شهرام؛ رضایی مقدم، محمدحسین؛ یاراحمدی، جمشید؛ نجف وند، سمیرا؛ 1401. بررسی مناطق مستعد ریسک فرونشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی با استفاده از روش FUZZY-AHP (مطالعه موردی: دشت شبستر-صوفیان). پژوهش­های ژئومورفولوژی کمّی. انتشار آنلاین از 1 خرداد 1401. https://doi.org/10.22034/GMPJ.2022.329254.1334
سایت سازمان نقشه­برداری کشور؛ 1400. گزارش جامع بررسی مناطق فرونشست استان آذربایجان­شرقی بر اساس پردازش­های راداری و ژئودتیک. https://ncc.gov.ir/
شریفی کیا، محمد؛ 1391. تعیین میزان و دامنه فرونشست زمین به کمک روش تداخل­سنج راداری در دشت نوق- بهرامان. مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره شانزده. شماره 3. صص 73-55. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-۲۱-۵۰۷۶fa.html
شریفی کیا، محمد؛ افضلی، عباسعلی؛ شایان، سیاوش؛ 1394. استخراج و ارزیابی اثرات پدیده‌های ژئومورفولوژیک ناشی از فرونشست در دشت دامغان. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی. دوره چهارم. شماره 2. صص 60-74. 20.1001.1.22519424.1394.4.2.5.0
شفیعی، نجمه؛ مختاری، لیلاگلی؛ امیر احمدی، ابوالقاسم؛ زندی، رحمان؛ 1399. بررسی فرونشست آبخوان دشت نورآباد با استفاده از روش تداخل سنجی راداری. پژوهش­های ژئومورفولوژی کمّی. دوره هشتم. شماره 4. صص 93-111. https://doi.org/10.22034/GMPJ.2020.106424
شیرانی، کورش؛ پسندی، مهرداد؛  ابراهیمی، بابک؛ 1400. بررسی فرونشست زمین در دشت نجف‌آباد اصفهان با استفاده از تکنیک تداخل‌سنجی تفاضلی راداری. مجله علوم آب‌وخاک. جلد بیست و پنجم. شماره 1. صص ۱۲۷-۱۰۵. https://doi.org/10.47176/jwss.25.1.147214
صدری­کیا، منصوره؛ 1401. پایش فرونشست زمین با تحلیل سری زمانی پراکنش­گرهای دائمی و تغییرات تراز آب زیرزمینی؛ (مطالعه موردی دشت سراب). تحقیقات منابع آب ایران. دوره هیجده. شماره 2. صص 18-1. 20.1001.1.17352347.1401.18.2.1.1
فرزین کیا، ربابه؛ امیراحمدی، ابوالقاسم؛ زنگنه اسدی، محمدعلی؛ زندی، رحمان؛ 1400. پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین در دشت جوین با استفاده از مدل تحلیل شبکه‌ای_ فازی. فضای جغرافیایی. جلد بیست و یکم. شماره74. صص ۷۱-۵۱. http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/article-1-3420-fa.html
قربانی، خلیل؛ سالاری‌جزی، میثم؛ فرنیا، الناز؛ 1397. ارزیابی روش کریجینگ بیزین تجربی در پهنه‌بندی تراز آب زیرزمینی. مجله پژوهش‌های حفاظت آب‌وخاک. دوره بیست‌وپنج. شماره 1. صص 182-165. https://doi.org/ 10.22069/JWSC.2018.13571.2826
کماسی، مهدی؛ گودرزی، حسام؛ بهنیا، امین؛ 1396. بررسی روند نوسانات مکانی-زمانی سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی به روش ماشین بردارپشتیبان(SVM)  و کریجینگ (kriging) مطالعه موردی دشت سیلاخور. پژوهش‌های حفاظت آب‌وخاک. دوره بیست‌وچهار. شماره 4. صص 209-195. https://doi.org/10.22069/JWSC.2017.11640.2611
کیانی، فاطمه؛ عابدینی، موسی؛ احمدزاده، غلامرضا؛ 1397. بررسی ارتباط فرونشست زمین و افت سطح آب‌های زیرزمینی در شهرستان کرج با استفاده از روش تلفیق وزنی در محیط GIS. کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام. تبریز. صص 8-1. https://civilica.com/doc/775262
منتظریون، مریم؛ اصلانی، فرشته؛ 1398. ارزیابی خطر فرونشست با به‌کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی در پهنه استان­های تهران و البرز. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران. دوره نهم. شماره 1. صص 13-1. 20.1001.1.23225955.1398.9.1.3.2
ناموری، محمد؛ صدری کیا، منصوره؛ 1399. پایش فرونشست دشت سراب با استفاده از تحلیل سری زمانی مبتنی بر تداخل­سنجی راداری. اولین کنفرانس بین المللی و دومین کنفرانس ملی فناوری‌ها و کاربردهای نوین. صص 1-14. https://civilica.com/doc/1249670
 
Abidin HZ, Andreas H, Gumilar I, & Brinkman JJ., 2015. On correlation between urban development, land subsidence and flooding phenomena in Jakarta, Changes in Flood Risk and Perception in Catchments and Cities (HS01 – IUGG2015). Published by Copernicus Publications on behalf of the International Association of Hydrological Sciences. https://doi.org/10.5194/piahs-370-15-2015
Aher P, Adinarayana J, & Gorantiwar SD., 2013. Prioritization of watersheds using multi-criteria evaluation through the fuzzy analytical hierarchy process. Agric Eng Int CIGR J, 15(1):11–18. http://www.cigrjournal.org
Alinezhad A, & Khalili J., 2019. New Methods and Applications in Multiple Attribute Decision Making (MADM). International Series in Operations Research & Management Science, vol 277, Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-15009-9
Arab Ameri A, Pourghasemi HR, & Cerda A., 2018. Erodibility prioritization of sub-watersheds using morphometric parameters analysis and its mapping: A comparison among TOPSIS, VIKOR, SAW, and CF multi-criteria decision making models, Science of The Total Environment, 613-614:1385 1400.· https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2017.09.210
Bou kheir R, Cerdan O, & Abdellah, C., 2006. Regional soil erosion risk mapping in Lebanon, Geomorphology, 82: 347-359. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2006.05.012
Gambolati G, Massimillano F, & Teatro F., 2018. Anthropogenic Land Subsidence, GROUNDWATER: 2444-2457. https://doi.org/10.1002/0470848944.hsa164b
Garg S, Motagh M, Jayaluxmi I, Karanam V, Selvakumaran S, & Marinoni A., 2022. Assessment of Land Subsidence Hazard, Vulnerability and Risk: A case study for National Capital Region in India, EGU General Assembly 2022 (Vienna, Austria, Online 2022). https://doi.org/10.5194/egusphere-egu22-12646
Georgiou D, Mohammed E S, & Rozakis S., 2015. Multi-criteria decisionmaking on the energy supply configuration of autonomous desalination units. Renew. Energy 75: 459–467. https://doi.org/10.1016/j.renene.2014.09.036
Hoseini Y., 2019. Use fuzzy interface systems to optimize land suitability evaluation for surface and trickle irrigation, Information Processing in Agriculture, 6 (1): 11-19. https://doi.org/10.1016/j.inpa.2018.09.003
Huang G, Fan H, Lu L, & Yu W., 2020. Land Subsidence Monitoring in Dezhou City Based on Sbas-Insar Technology the International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Volume XLIII-B3: 1-6. https://doi.org/10.5194/isprs-archives-XLIII-B3-2020-299-2020
Mathew M, & Sahu S., 2018. Comparison of new multi-criteria decision making methods for material handling equipment selection, Management Science Letters, Vol 8: 139–150. https://doi.org/10.5267/j.msl.2018.1.004
Minh DHT, Tran QC, Pham QN, Dang T, Nguyen DA, & El-Moussaw A., 2019. Measuring Ground Subsidence in Ha Noi Through the Radar Interferometry Technique Using TerraSAR-X and Cosmos SkyMed Data, in IEEE Journal of Selected Topics in Applied Earth Observations and Remote Sensing, vol. 12, No. 10: 3874-3884. https://doi.org/10.1109/JSTARS.2019.2937398
Ranjgar B, Razavi V, Foroughnia T, Sadeghi-Niarak A, & Perissin D., 2021. Land Subsidence Susceptibility Mapping Using Persistent Scatterer SAR Interferometry Technique and Optimized Hybrid Machine Learning Algorithms, Remote Sensing, VOL 13, No 7: 1326. https://doi.org/10.3390/rs13071326
 
 
CAPTCHA Image