مدل‌سازی تلفات انسانی در سناریوی وقوع زلزله شبانه منطقة یک شهر اهواز بر پایة مدل کوبرن فازی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

شهید چمران اهواز

چکیده

در کنار بوم‌ساخت خطرپذیر ایران در مواجه با زلزله، گسترش شتابان شهرنشینی در دوران معاصر و پیدایش کلان‌شهرها به‌عنوان مکان‌های تجمع جمعیت انبوه، سرمایه‌ و زیرساخت‌ها و مکان‌گزینی نامناسب آن‌ها در حریم ناامن گسل‌ها، زمینه‌ساز شکل‌گیری کانون‌های شهری عموماً نا‌ایمن در برابر زلزله شده است. اهواز کلان‌شهری با موقعیت راهبردی در قلمرو جغرافیایی ایران (ژئو استراتژیک و ژئواکونومیک) نیز از قاعدة خطرپذیری در برابر زلزله مستثنی نیست. بر این اساس، پژوهش حاضر با تدوین سناریو زلزله احتمالی شبانه و شبیه‌سازی آن در این شهر، سعی در برآورد تلفات انسانی ناشی از وقوع زلزله در نواحی پنج‌گانه منطقه یک کلان‌شهر اهواز دارد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی– تحلیلی است. همچنین روش آنالیز منتخب، فازی و مدل بررسی، مدل مرگ‌آوری کوبرن و همکاران است. یافته‌ها حاکی از آن است که از نظر تلفات انسانی ناحیه چهار با 7031 نفر بیشترین تلفات و ناحیه پنج با 425 نفر کمترین تلفات را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین بررسی نشان داده است که علاوه بر زمان وقوع زلزله، نوع کاربری غالب و تراکم جمعیت بیشترین نقش را در میزان تلفات انسانی نواحی منطقه یک شهر اهواز ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم‌زاده،عیسی؛ کاشفی دوست،دیمن؛ 1393. مدیریت بحران و مکان یابی بهینه پایگاه‌های اسکان موقت با استفاده از منطق فازی و مدل تحلیل شبکه ای (مطالعه موردی: شهر پیرانشهر). مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 12، صص87. مشهد
ابوئی اشکذری، علیرضا؛ 1391. مدیریت بحران زلزله با استفاده از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی GIS (نمونه موردی).استاد راهنما: کاظم رنگزن. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز.
احدنژاد روشتی، محسن؛ جلیل‌پور، شهناز؛ 1392. ارزیابی عوامل درونی تاثیرگذار در آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله با استفاده از GIS(نمونه موردی: بافت قدیم شهر خوی). فصلنامه آمایش محیط. شماره20. صص52-23. اصفهان.
اسفندیاری، فریبا؛ غفاری گیلانده، عطا و لطفی، خداداد؛ 1393. بررسی توان لرزه‌زایی گسل‌ها و برآورد تلفات انسانی ناشی از زلزله در مناطق شهری مطالعه موردی: شهر اردبیل. پژوهش‌های ژئوموفولوژی کمی. سال دوم. شماره 4. صص 36-17. تهران.
بزرافکن، شهرام؛ نظرپور دزکی، رضا؛ 1393. سنجش خطرپذیری ناشی از زلزله در مناطق نفت‌خیز جنوب با مدل«FAHP» جهت مدیریت بحران (مطالعه موردی: شهرستان مسجد سلیمان). اولین کنفرانس ملی جغرافیا، گردشگری. منابع طبیعی و توسعه پایدار. تهران.
بمانیان، محمد رضا؛ رفیعیان، مجتبی؛ خالصی، محمد مهدی؛ بمانیان، رضا؛ 1391. کاهش خطرپذیری شهر از بلایای طبیعی (زلزله) از طریق برنامه‌ریزی کاربری زمین«مطالعه موردی: ناحیه5 منطقه3 تهران. دوفصلنامه مدیریت بحران. شماره دوم. صص15-5. تهران
رهنمایی،محمد تقی؛ محمدی ده چشمه، مصطفی؛ 1388. تحلیلی جغرافیایی بر نتایج اکولوژیکی ناشی از مهاجرت در شهر اهواز. مجله اطلاعات سیاسی - اقتصادی. شماره 259 و 260 . صص 297. تهران.
عرب‌اله فیروزجاه، علی؛ 1390. نقش طرح‌های توسعه شهری (جامع و تفصیلی) در کاهش آسیب‌پذیری شهر بابل از زلزله. استاد راهنما: ابوالفضل مشکینی. استاد مشاور: مهدی پورطاهری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشکده علوم انسانی.دانشگاه تربیت مدرس. تهران.
عزیزی، محمدمهدی؛ اکبری، رضا؛ 1387. ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب پذیری شهرها از زلزله، نشریه هنرهای زیبا. شماره 34. صص36-25.
قدیری، محمود؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ 1392. رابطه ساخت اجتماعی شهرها و میزان آسیب‌پذیری در برابر خطر زلزله (مطالعه موردی: محلات کلان‌شهر تهران). مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی. سال24. شماره 2. صص174-153.اصفهان.
کوهی، محمد؛ 1393. سیستم پشتیبان تصمیم گیری مکانی در مدیریت بحران طبیعی در بخشی از شهر سنندج – استان کردستان. استاد راهنما: دکتر کاظم رنگزن. پایان نامه کارشناسی ارشد سنجش‌از دور و GIS. دانشکده علوم زمین. دانشگاه شهید چمران اهواز.
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ 1392. ایمنی و پدافند غیرعامل شهری. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. چاپ اول . اهواز.
مشکینی، ابوالفضل؛ قائد رحمتی، صفر؛ شعبان‌زاده نمینی، رضا؛ 1393. تحلیل آسیب‌پذیری بافت شهری در برابر زلزله ( منطقه مورد مطالعه: منطقه دو شهرداری تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دوره 46. شماره4. صص856-843. تهران.
ملکی، سعید؛ مودت، الیاس؛ 1392. ارزیابی و رتبه‌بندی آسیب‌پذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله مدل‌های µD،TOPSIS و GIS (مطالعه موردی: شهر یزد). مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا. شماره3. صص142-127.تهران.
وطنی اسکویی، اصغر؛ 1387. مدیریت بحران و روند ارزیابی ساختمان‌های آسیب دیده از زلزله. مجله فناوری و آموزش. سال سوم. شماره1. صص24-9.تهران.
Ahadnezhad R. M., 2010. Urban Social Vulnerability Assessment against Earthquakes, (Case Study: Zanjan). Urban and Regional Studies. Vol. 2, No. 7.
Ahadnezhad Raveshti, M. M. Gharakhlou & K. Ziyari., 2010. modeling of the vulnerability of building cities for earthquakes using Analytic Hierarchy Process in GIS case study: Zanjan", Journal of Geography and Development, No. 19, Pp. 171-198.
Chitsazan, M; F. Dehghani; F. Rast manesh & Y. Mirzaee., 2012. "municipal solid waste disposal site selection using fuzzy logic and spatial information technologies AHP Fuzzy-AHP (case study: Rāmhormoz) ". Journal of Remote Sensing and GIS in Natural Resource Sciences, Vol. 4, No. 1, Pp.39-55.
Coburn Andrew, Spence, Robin., 2002. Earthquake Protection, second edition John Wiley &son, Ltd.
Consulting Engineers of Fajr, "distressed areas & empowerment of communities in Ahwaz: Lshkrabad, Alavi dormitory, dormitory Tourist", Project Director Mehran Alal hesabi, 2012.
Ebert, A., Kerle, N., Stein, A., 2008. "Urban social vulnerability assessment with physical proxies and spsial metrics derived form air-and spaceborne imagery and gis data ". Journal of Nathazards, 48(2).
FEMA., 2013. Cascadia Subduction Zone Earthquakes: A Magnitude 9.0 Earthquake Scenari. CREW PRESS.
ISDR., 2008. The structure role and mandate of civil protection in disaster risk reduction for south eastern Europe.
Karam, A. & N. Yaghoub Nezhad., "The use of fuzzy logic in assessing the suitability of land for the physical development of the city, Case Study: Karaj Metropolis", Journal of Geography, new era, Vol. 11, No. 36, Pp. 231-249, 2013. [In Persian]
Lantada Nieves, Pujades Luis, Barbat, Alex., 2008. Vulnerability Index and Capacity Spectrum Based Method for Urban Seismic Risk Evaluation, Journal of Nathazards, DOI 10.007/s11069-007-9212-4.
Mansour Naimi, E., "Location of Temporary Settlement during Natural Disasters in Khuzestan-Ahvaz Zone One Using GIS and artificial Intelligence Algorithm ", Supervisor: K. Rangzan, Advisor: M. Kabolizadeh, Master thesis, Faculty of Earth and GIS, martyr University Chamran., 2014. [In Persian]
Rahnama, A & M. Talee., 2012. "Prioritizing Tehran earthquake reconstruction in urban areas to help the fuzzy model & GIS". Journal of Logistics Environment. Volume 5, No. 16, Pp.51-74.
Shibata Akenori., 2006. Estimation of earthquake damage to urban systems, Structural and Control Health Monitoring, 13:454–47.
UN Habitat., 2008. "Enhancing Urban Safety and Security: Global Report on Human Settlements ".
Van den Berg, Leo., 2003. The safe city: safety and urban development in European cities, Ash gate publishing company.
CAPTCHA Image