توزیع مکانی روند فراوانی بارش سالانه در شمال باختری ایران در دوره آماری 1970 تا 2013

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد آب‌وهواشناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشجوی دکتری آب‌وهواشناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

بارش یکی از برجسته ­ترین عناصر و پدیده­ های آب­ و­هوایی است. شناخت بارش و به‌ویژه شناسایی دگرگونی­ های آن یکی از نخستین گام ­ها در برنامه ­ریزی­ های محیطی مبتنی بر دانسته‌های آب­ وهوایی است. یکی از ویژگی­ های رفتاری بارش دگرگونی­ های درازمدت آن در راستای زمان (روند) است. به نظر می­رسد که روند سری­های زمانی بارش بیش از آنکه از الگویی خطی پیروی کند، رفتاری غیرخطی داشته باشد. ازاین ­رو در این پژوهش کوشش شده است تا توزیع مکانی روند فراوانی بارش سالانه در شمال باختری ایران در دوره آماری 1970 تا 2013 میلادی، با استفاده از الگوهای خطی و چندجمله­ای بررسی شود. در این راستا از داده ­های 219 ایستگاه همدید، آب­و­هواشناسی و باران‌سنجی استفاده‌شده است. یافته­ها نشان داد که الگوهای خطی در آشکارسازی روند بارش سالانه در شمال باختری ایران با کاستی­های فراوانی همراه هستند؛ به­گونه­ای که بر پایه یک الگوی خطی فراوانی بارش تنها در 82/21 درصد از شمال باختری ایران روند معنی­داری داشته ­اند. حال‌آنکه با افزودن الگوهای درجه 2 و درجه 3  روند فراوانی بارش در 1/83 درصد از منطقه معنی ­دار می­ شود. چنانچه الگوی دارای بالاترین درجه را پایه گزینش الگوی برتر در هر یاخته بدانیم؛ آنگاه روند فراوانی بارش سالانه در 4/6 درصد از شمال باختری ایران دارای الگوی خطی، در 7/10 درصد دارای الگوی درجه 2 و در 66 درصد از منطقه دارای الگوی درجه 3 است. ازاین ­رو تنها در 9/16 درصد از منطقه هیچ روند معنی­ داری رخ نداده است. همچنین دریاچه ارومیه و رشته‌کوه‌های مرکزی منطقه نقش آشکاری بر تنوع توزیع مکانی روند بارش داشته ­اند. به­ گونه ­ای که کانون روندهای درجه 2 و دست­کم بخش زیادی از روندهای خطی پیرامون دریاچه و در باختر کوه­های مرکزی است. ازسوی­دیگر گسترش روندهای درجه 3 در تمامی موقعیت ­های جغرافیایی به ‌غیر از پیرامون دریاچه این گمانه را ایجاد می­کند که روندهای درجه 3 بیش­تر زیر اثر اطلاعات و رویدادهای بزرگ‌مقیاس آب­وهوا شکل گرفته­ اند.

چکیده تصویری

توزیع مکانی روند فراوانی بارش سالانه در شمال باختری ایران در دوره آماری 1970 تا 2013

کلیدواژه‌ها


احمدی، محمد؛ فتح نیا، امان اله؛ آب‌خرابات، شعیب؛ 1394. فراکاوی روند بارش در ایران و ارتباط آن با واداشت‌های پیوند از دور. پژوهش‌های اقلیم شناسی. (23)1394، 19-32.
اکبری، مهری؛ نودهی، وحیده؛ 1394. بررسی و تحلیل روند بارش سالانه و تابستانه استان گلستان. مجله آمایش جغرافیایی فضا. (17)5، 150- 141.
امیررضائی، علیرضا؛ پرهمت، جهانگیر؛ احمدی، فرشاد؛ 1395. بررسی روند تغییرات بارش و دمای شمال‌غرب کشور در نیم قرن اخیر. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. (6)10، 809- 797.
حجام، سهراب؛ خوشخو، یونس؛ شمس الدین وندی، رضا؛ 1387. تحلیل روند تغییرات بارندگی سالانه و فصلی در چند ایستگاه منتخب در حوضه مرکزی ایران با استفاده از روش­های ناپارامتری. پژوهش‌های جغرافیایی. 64. 168-157.
رضیئی، طیب؛ دانش کار آراسته، پیمان؛ ثقفیان، بهرام؛ 1384. بررسی روند بارندگی سالانه در مناطق خشک و نیمه خشک مرکزی و شرقی ایران. مجله آب و فاضلاب. (2)16، 81-73.
سعیدآبادی، رشید؛ 1396. شبیه سازی عددی نقش دریاچه ارومیه در ماهیت اقلیمی منطقه پیرامونی آن.  نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی. (21)62، 161-139.
عراقی، علیرضا؛ موسوی بایگی، محمد؛ هاشمی­نیا، سید مجید؛ 1394. بکارگیری تبدیل موجک گسسته برای تحلیل روند و شناسایی الگوهای نوسانی دما (مطالعه موردی: ایستگاه سینوپتیک مشهد). مجله آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). (1)29، 249-239.
عساکره، حسین؛ 1384. تحلیل روند بارش سالانه  استان اصفهان. نیوار. 30. 90-76.
عساکره، حسین 1386. تغییراقلیم. دانشگاه زنجان.
عساکره، حسین 1386. کاربرد رگرسیون خطی در تحلیل روند دمای تبریز. تحقیقات جغرافیایی. (4)87، 25- 3.
عساکره، حسین 1390. مبانی اقلیم­شناسی آماری. دانشگاه زنجان.
عساکره، حسین؛ رزمی، رباب؛ 1391. تحلیل تغییرات بارش سالانه شمال غرب ایران. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی. (3)23، 162-147.
عسگری، احمد؛ رحیم زاده، فاطمه؛ 1385. مطالعه تغییر پذیری بارش دهه‌های اخیر ایران. پژوهش­های جغرافیایی. 38. 67-80.
علائی­طالقانی، محمود؛ 1388. ژئومورفولوژی ایران. نشر قومس. چاپ پنجم.
کاویانی، محمد رضا؛ حسین، عساکره؛ 1382. بررسی آماری روند بلند مدت بارش سالانه اصفهان. مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان. (1)18. 162-143.
محمدی، بختیار؛ 1390. تحلیل روند بارش سالانه ایران. جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی. (3)44. 106-95.
مسعودیان، سید ابوالفضل؛ 1390. آب­وهوای ایران. مشهد: شریعه توس.
نورانی، وحید؛ آزاد، نرگس؛ قاسم زاده، مهسا؛ شرقی، الناز؛ 1395. بررسی تأثیر پارامترهای هیدروکلیماتولوژیکی آجی چای بر تغییرات تراز آب دریاچه‌ ارومیه با استفاده از مدل ترکیبی موجک - من کندال. نشریه هیدروژئوموفولوژی، 7، 159-141.
یاراحمدی، دایوش؛ 1393. تحلیل هیدروکلیماتولوژیکی نوسان‎های سطح آب دریاچۀ ارومیه. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی. (1)46. 92-77.
 
Bartels, R. J., Black, A. W., & Keim, B. D., 2020. Trends in precipitation days in the United States. International Journal of Climatology, 40(2), 1038-1048.
Brown, Jonathon D., 2014. Linear Models in Matrix Form, Springer.
Gemmer, M., Becker, S., & Jiang, T., 2004. Observed monthly precipitation trends in China 1951–2002. Theoretical and applied climatology, 77(1-2), 39-45.
Gruber, Marvin H. J., 2013. Matrix algebra for linear Models, Wiley.
Hu, M., Sayama, T., Try, S., Takara, K., & Tanaka, K., 2019. Trend analysis of hydroclimatic variables in the Kamo River Basin, Japan. Water, 11(9), 1782.
Hu, Q., He, X., Lu, X. A., & Zhang, X., 2019. Trend Analysis of Seasonal Precipitation (1960–2013) in Subregions of Hunan Province, Central South China Using Discrete Wavelet Transforms. Journal of Applied Meteorology and Climatology, 58(10), 2159-2175.
Jalili, S., Kirchner, I., Livingstone, D. M., & Morid, S., 2012. The influence of large‐scale atmospheric circulation weather types on variations in the water level of Lake Urmia, Iran. International Journal of Climatology, 32(13), 1990-1996.
James, R., & Washington, R., 2013. Changes in African temperature and precipitation associated with degrees of global warming. Climatic change, 117(4), 859-872.
Marengo, J. A., 2004. Interdecadal variability and trends of rainfall across the Amazon basin. Theoretical and applied climatology, 78(1-3), 79-96.
Nalley, D., Adamowski, J., & Khalil, B., 2012. Using discrete wavelet transforms to analyze trends in streamflow and precipitation in Quebec and Ontario (1954–2008). Journal of hydrology, 475, 204-228.
Nourani, V., Nezamdoost, N., Samadi, M., & Daneshvar Vousoughi, F., 2015. Wavelet-based trend analysis of hydrological processes at different timescales. Journal of Water and Climate Change, 6(3), 414-435.
Pal, L., Ojha, C. S. P., Chandniha, S. K., & Kumar, A., 2019. Regional scale analysis of trends in rainfall using nonparametric methods and wavelet transforms over a semi‐arid region in India. International Journal of Climatology, 39(5), 2737-2764.
Pandey, B. K., Tiwari, H., & Khare, D., 2017. Trend analysis using discrete wavelet transform (DWT) for long-term precipitation (1851–2006) over India. Hydrological sciences journal, 62(13), 2187-2208.
Paul, R. K., Sarkar, S. A. N. D. I. P. A. N., Mitra, D., Panwar, S. A. N. J. E. E. V., Paul, A. K., & Bhar, L. M., 2020. Wavelets based estimation of trend in sub-divisional rainfall in India. Mausam, 71(1), 69-78.
Rawlings, John O., Pantula, Sastry G., Dickey, David A., 1998. Applied Regression Analysis: A Research Tool, Second Edition, Springer.
Sezen, C., & Partal, T., 2020. Wavelet combined innovative trend analysis for precipitation data in the Euphrates-Tigris basin, Turkey. Hydrological Sciences Journal, 1-19.
Tehrani, E. N., Sahour, H., & Booij, M. J., 2019. Trend analysis of hydro-climatic variables in the north of Iran. Theoretical and applied climatology, 136(1-2), 85-97.
Tourian, M. J., Elmi, O., Chen, Q., Devaraju, B., Roohi, S., & Sneeuw, N., 2015. A spaceborne multisensor approach to monitor the desiccation of Lake Urmia in Iran. Remote Sensing of Environment, 156, 349-360.
Trenberth, K. E., 2011. Changes in precipitation with climate change. Climate Research, 47(1-2), 123-138.
Wu, S. Y., 2015. Changing characteristics of precipitation for the contiguous United States. Climatic Change, 132(4), 677-692.
CAPTCHA Image