سنجش رضایت‌مندی از کیفیت زندگی در مجتمع‌های زیستی احداث شده پس از رویداد زلزله مطالعه موردی: شهرستان زیرکوه (قاین)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه گیلان

2 فردوسی مشهد

3 سیستان و بلوچستان

4 کارشناس ارشد

چکیده

یکی از مهم ترین مسائل برنامه ریزان روستایی کشور، وقوع سوانح طبیعی در مناطق روستایی با توجه به آسیب پذیری بسیار بالای این مناطق است. گاهی حوادث طبیعی خود به‌تنهایی یک بحران محسوب نمی شود، بلکه بحران زمانی رخ می دهد که جامعه ای در محلی ساکن شوند که برنامه ریزان بدون توجه به علایق و خواسته های آنان، در نظر گرفته اند؛ بنابراین ارزیابی شاخص کیفیت زندگی در نواحی روستایی آسیب دیده ای که طرح تجمیع برای آن‌ها اجرا شده ‌است، دارای اهمیت است. هدف پژوهش حاضر آن است که ارزیابی نقش مجتمع‌های زیستی روستایی بنا شده پس از رویداد زلزله در بهبود کیفیت زندگی مردم در مقایسه با قبل از زلزله را با استفاده از شاخص های ذهنی کیفیت زندگی مورد تحلیل قرار دهد. تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی– تحلیلی است. داده‌های مورد نیاز از مطالعات کتابخانه‌ای و پیمایشی گردآوری شده است. جامعه آماری نواحی روستایی ادغام شده بعد از رویداد زلزله اردیبهشت 1376 است که در چهار مجتمع بارنجگان، حاجی آباد، گمنج و مهمانشهر اسکان داده شدند که از این میان 227 خانوار به روش کوکران انتخاب شده است. به‌منظور سنجش تحقیق با آزمون T و ویلکاکسون، با بهره‌گیری از نرم افزار SPSS بوده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد تجمیع روستاها توانسته بهبود چشمگیری در کیفیت زندگی ساکنان روستایی ایجاد کند. در چهار مجتمع مورد مطالعه به‌جز در شاخص درآمد و ثروت در 9 شاخص دیگر روند مثبتی مشاهده می شود که این به دلیل عدم توجه به امر اشتغال زایی و نابرابری در بهره مندی از فرصت های شغلی از یک جهت و محدودیت منابع آب‌وخاک از سوی دیگر است.

کلیدواژه‌ها


آیسان، یاسمن؛ دیویس، یان؛ 1382. معماری و برنامه‌ریزی بازسازی. ترجمه علیرضا فلاحی. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ابراهیمی، محمدحسین؛ کنعانپور، یحیی؛ احتشامی پور، مصطفی؛ 1384. درس‌هایی از مدیریت خطرپذیری و بحران زمین‌لرزه. مجموعه مقالات همایش علمی یافته‌های زلزله‌ی بم؛ یادمان چهلمین روز وقوع زمین‌لرزه بم 15 بهمن 1382. تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. معاونت امور اداری، مالی و منابع انسانی، مرکز مدارک علمی. موزه و انتشارات.
بابایی، فرناز؛ 1389. بررسی چگونگی مشارکت مردم در بازسازی مسکن پس از سانحه؛ مطالعه موردی: بررسی مشارکت مردم در بازسازی زلزله سال 1381 آوج استان قزوین. رساله کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده معماری و شهرسازی. تهران.
پهلوان زاده، حمیده؛ رضوانی، محمدرضا؛ محمدی استاد کلایه، امین؛ 1391. ارزیابی کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده پس از سوانح طبیعی. مسکن و محیط روستا. شماره137. بهار91. 112-97.
تقوایی، علی‌اکبر؛ نیکوپرست، سارا؛ 1388. مدیریت بحران در شهرها. مجموعه مقالات اولین همایش ملی مدیریت –بحران زلزله- در شهرهای بافت تاریخی. دانشگاه یزد.
حاجی‌نژاد، علی؛ رفیعیان، مجتبی؛ زمانی، حسین؛ 1390. بررسی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر میزان رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی، مطالعه موردی: بافت قدیم و جدید شیراز. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی. شماره 77. پاییز.143-129.
خورشیدیان، عبدالمجید؛ 1387. ارزیابی عملکرد ستادهای معین بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در بازسازی مناطق روستایی زلزله زده لرستان پس از زلزله فروردین ماه 1385. رساله کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده معماری و شهرسازی. تهران.
رجبی، نجیب آ...؛ 1384. تاریخ و جغرافیای شهرستان قاینات؛ توانمندی‌ها و راهبردهای توسعه. تهران: انتشارات شهر آشوب.
رضوانی، محمدرضا؛ شکیبا، علیرضا؛ منصوریان، حسین؛ 1387. ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی. فصلنامه رفاه اجتماعی. سال هشتم. شماره 30 و 31. پاییز و زمستان.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ بدری، سید علی؛ 1382. ارزیابی پیامدهای اقتصادی ادغام روستاها پس از حادثه زلزله از دیدگاه توسعه پایدار: مورد روستاهای بالکلور و جمال آباد از شهرستان طارم علیا. فصلنامه مدرس. دوره 7. شماره 2.
سعیدی، عباس؛ حسینی حاصل، صدیقه؛ 1388. شالوده مکان‌یابی و استقرار روستاهای جدید. انتشارات شهیدی. تهران
فلاحی، علیرضا؛ 1386. توسعه‌ی پایدار و بازسازی پایدار. مجموعه مقالات کارگاه تخصصی تدوین منشور توسعه پایدار بم. وزارت مسکن و شهرسازی و معماری.
قنبری، ابوالفضل؛ سلطان زاده، اکبر؛ صدیق، مهدی؛ 1392. بررسی تطبیقی کیفیت زندگی شهری در روستاهای ادغام شده با هسته‌های طراحی شده. مطالعات جامعه شناختی شهری. سال سوم. شماره 7. تابستان 92. 192-167.
غفاری، غلامرضا؛ امیدی، رضا؛ 1388. کیفیت زندگی شاخص توسعه اجتماعی. تهران: نشر شیرازه.
غفاری، غلامرضا؛ کریمی، علیرضا؛ نودری، حمزه؛ 1391. روند مطالعه کیفیت زندگی در ایران. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. دوره اول. شماره3. پاییز1391.107-134.
مسگری هوشیار، سارا؛ 1387. ارزیابی بازسازی سکونتگاه‌های روستایی استان اردبیل پس از زلزله سال 1375. رساله کارشناسی ارشد بازسازی پس از سانحه. دانشگاه شهید بهشتی. دانشکده معماری و شهرسازی. تهران.
وثوقی حمزه خانلو، جلال الدین؛ 1389. بررسی پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی راهبردهای اسکان مجدد روستاییان پس از زلزله، مطالعه موردی: دهستان آبگرم، شهرستان اردبیل. رساله کارشناسی ارشد با راهنمایی علی حاجی‌نژاد. دانشگاه سیستان و بلوچستان. دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی.
Baba, Y., & Austin, D. M. (1989). Neighborhood environmental satisfaction, victimization, and social participation as determinants of perceived neighborhood safety. Environment and Behaviour, 21(6), 763-780.
Baycan Levent, T., & Nijkamp, P. (2006). Quality of urban life a taxonomic perspective. Journal of Studies in Regional Science, 36(2), 1-5.
Epley, D., & Menon, M. (2008). A method of assembling cross-sectional indicators into a community quality of life. Social Indicators Research, 88(2), 281-296.
Ge, J., & Hokao, K. (2006). Research on residential lifestyles in Japanese cities from the viewpoints of residential preference, residential choice, and residential satisfaction. Landscape and Urban Planning, 78(3), 165-178.
Hagerty, M. R., Cummins, R. A., Ferriss, A. L., Land, K., Michalos, A. C., Peterson, M., ... & Vogel, J. (2001). Quality of life indexes for national policy: Review and agenda for research. Social Indicators Research, 55(1), 1-96.
Henderson, H., & Lickerman, J. (2000). Calvert-Henderson quality of life indicators. P. Flynn (Ed.). Bethesda, Maryland: Calvert Group.
Lansing, J. B., & Marans, R. (1969). Envaluation of neighborhood. Journal of the American Institute of Planners, 3(35), 195-199.
Littlewood, P.) 1985). Social and political aspects of the south Italian earthquake of 1980. Disaster, 9(3), 206-212.
Lynda, L., & Diana, E. (2005). A Concept of quality of life. Journal of Orthopedic Nursing, 9(2), 12-18.
Mitchell, G., Namdeo, A., & Kay, D. (2000). A new disease-burden method for estimating the impact of outdoor air quality on human health. Science of the Total Environment, 246(2), 153-163.
Pacione, M. (2003). Urban environmental quality and human wellbeing a social geographical perspective. Journal of Landscape and Urban Planning, 65(2), 5-18.
Van Poll, R. (1997). The perceived quality of the urban residential environment: A multi attribute evaluation (Unpublished doctoral dissertation). Center for Energy and Environmental Studies (IVEM), University of Groningen (RuG), The Netherlands.
CAPTCHA Image