بررسی ریخت‌زمین‌ساخت و لرزه‌خیزی بخش شمالی و جنوب خاوری ایران مرکزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نجیم اسکندری نصب سیاهکوهی ¹
• مجید نعمتی ²
• شهرام شفیعی بافتی ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد تکتونیک، گروه زمین‌شناسی و گروه پژوهشی زمین‌لرزه، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان،‌ ایران

² استاد گروه زمین‌شناسی و گروه پژوهشی زمین‌لرزه، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان،‌ ایران

³ گروه زمین شناسی.دانشکده علوم. دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

10.22067/geoeh.2022.78334.1271

چکیده

در بررسی پیش رو به بررسی ریخت‌ زمین‌ساخت و لرزه‌خیزی بخشی از‌ایران مرکزی پرداخته شده است. پهنه بررسی شده در برگیرنده‌ی گسل‌های لکرکوه، رفسنجان، طبس، نایبند، بردسیر و کوهبنان و گسل‌های ایران مرکزی است. با تهیه نقشه‌های لرزه‌خیزی گستره مشخص شد که ‌این گستره پیش از دوران ثبت دستگاهی و نیز دوره دستگاهی نشانه بارزی از جنبا بودن گسل‌های لکرکوه، کوهبنان، راور، طبس و نایبند را به نمایش می‌گذارد. بررسی ریخت‌شناسی سطحی در بخش شمالی ایران مرکزی با به‌کارگیری پیکره‌های گوگل‌ارث، جابه‌جا شدن لایه‌های سطحی توسط گسل‌های جنبا را نمایش داد. این لایه‌های جابه‌جا شده در نزدیکی گسل‌های طبس، نایبند، پشت بادام و بیابانک می‌باشند. ریززمین‌لرزه‌های برگرفته شده از شبکه لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، بیشتر در پیرامون گسل‌های طبس، نایبند، لکرکوه، بردسیر، داوران، کوهبنان و رفسنجان روی داده‌اند. زمین‌لرزه‌های بزرگتر در پیوست چندگانه گسل‌های شهداد – گلباف – لکرکوه – کوهبنان – نایبند روی داده‌اند. با به‌کارگیری شکل موج زمین‌لرزه‌ها و کاربرد روش نخستین موج P رسیده از ایستگاه‌ها در نرم‌افزار سایزن، سازوکار تکه‌هایی از گسل‌های کوهبنان و لکرکوه برپایه حل سازوکار زمین‌لرزه‌ها، از گونه راستالغز راست‌بر و معکوس بوده که پیشتر در تکه‌های دیگر نیز با همین سازوکار جنبش داشته‌اند. برپایه پراکندگی زمین لرزه‌ها، شهر‌هایی مانند طبس، کوهبنان، زرند، و شهر کرمان و همچنین روستاهای زیادی در معرض خسارت‌های مالی وجانی زیادی قرار گرفته و خواهند گرفت. بنابراین، بررسی‌های لرزه‌شناسی در خاور ایران مرکزی و ریخت‌زمین‌ساخت سطحی در باختر ایران مرکزی، به‌ترتیب به دلیل لرزه‌خیز بودن جنبش گسل‌ها و بی‌لرزه بودن جنبش آنها بسیار مهم می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• مورفوتکتونیک
• سایزموتکتونیک
• مکانیسم کانونی
• گسل های فعال
• نئوتکتونیک
• ایران مرکزی

---

©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0)

مراجع

Abre Dari, S. H., & Mansouri, R. (2009). Data Conversion and Practical Introduction to SEISAN Seismic Data Analysis Software. Tehran: Danesh Negar Publications. [In Persian]

Ambraseys, N. N., & Melville, C. P. (2005). A history of Persian earthquakes. Cambridge University Press.

Berberian, M. (1978). Tabas‐e‐Golshan (Iran) catastrophic earthquake of 16 September 1978; a preliminary field report. Disasters, 2(4), 207-219. https://doi.org/10.1111/j.1467-7717.1978.tb00099.x

Berberian, M. (2005). The 2003 Bam urban earthquake: a predictable seismotectonic pattern along the western margin of the rigid Lut block, southeast Iran. Earthquake Spectra, 21(1_suppl), 35-99. https://doi.org/10.1193/1.2127909

Beygi, S., Nadimi, A., & Safaei, H. (2016). Tectonic history of seismogenic fault structures in Central Iran. Journal of Geosciences, 61(2), 127-144. http://doi.org/10.3190/jgeosci.212

Fattahi, M., Walker, R. T., Talebian, M., Sloan, R. A., & Rasheedi, A. (2011). The structure and late Quaternary slip rate of the Rafsanjan strike-slip fault, SE Iran. Geosphere, 7(5), 1159-1174. http://dx.doi.org/10.1130/GES00651.1

Jackson, J., & McKenzie, D. (1984). Active tectonics of the Alpine—Himalayan Belt between western Turkey and Pakistan. Geophysical Journal International, 77(1), 185-264. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.1984.tb01931.x

Moradi, A. S., Hatzfeld, D., & Tatar, M. (2011). Microseismicity and seismotectonics of the North Tabriz fault (Iran). Tectonophysics, 506(1-4), 22-30. https://dx.doi.org/10.1016/j.tecto.2011.04.008

Nemati, M. (2018). Fundamentals of Seismology with a Special Look at Seismology in Iran. Shahid Bahonar University of Kerman Press .[In Persian]

Nemati, M., & Abbasnejad, A. (2021). Geomorphology and active tectonic related to the faults in Kerman Province, SE Iran. Journal of Tectonics, 5(17), 74-92 .[In Persian] https://doi.org/10.22077/jt.2021.4176.1109

Nemati, M., Hajati, F. J., Rashidi, A., & Hassanzadeh, R. (2020). Seismology of the 2017 Hojedk earthquakes (MN 6.0–6.1), Kerman province, SE Iran. Tectonophysics, 780, 228398. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2020.228398

Radfar, S., & Pourkermani, M. (2006). Morphotectonic of Kuhbanan Fault. Scientific Quarterly Journal of Geosciences, 15(58), 166-183 .[In Persian] https://www.gsjournal.ir/article_213910.html

Stein, S., & Wysession, M. (2009). An introduction to seismology, earthquakes, and earth structure. John Wiley & Sons.

Walker, R., Jackson, J., & Baker, C. (2004). Active faulting and seismicity of the Dasht-e-Bayaz region, eastern Iran. Geophysical Journal International, 157(1), 265-282. https://doi.org/10.1111/j.1365-2966.2004.02179.x