ارزیابی تاب‌آوری فرامحلی سکونتگاه‌های روستایی بخش شاهو در مواجهه با خشکسالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سحر ملکی ¹
• محمد اکبرپور ²
• امید علی مرادی ³

¹ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

² استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

³ مربی جغرافیای طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22067/geoeh.2024.87900.1484

چکیده

شناسایی سطح کلی تاب‌آوری فرامحلی سکونتگاه‌های روستایی نسبت به خشکسالی به­ منظور حکمرانی خوب روستاها از اهمیت خاصی برخوردار است؛ زیرا با شناسایی و رتبه‌بندی تاب‌آوری فرامحلی روستاها، اتخاذ استراتژی‌های مدیریتی متناسب برای کاهش آسیب‌های ناشی از خشکسالی میسر می‌گردد. در شرایط وقوع خشکسالی، پیوندها و جریان‌های فرامحلی نقش مؤثری در تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی ایفا می‌نمایند. این جریان‌ها شامل جریان افراد، محصولات کشاورزی، سرمایه، فناوری و اطلاعات هستند که در بین نواحی روستایی و شهری وجود دارند. هدف کلی این تحقیق ارزیابی تاب‌آوری فرامحلی سکونتگاه‌های روستایی بخش شاهو در مواجهه با خشکسالی است. تحقیق کمّی حاضر به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی و از لحاظ روش بررسی از نوع توصیفی- تحلیلی است که به دنبال اولویت‌بندی تاب‌آوری فرامحلی بخش شاهو شهرستان روانسر نسبت به خشکسالی با بهره‌گیری از تکنیک تاپسیس است. جامعه آماری تحقیق شامل دو دهستان قوری قلعه و منصور آقایی که دارای 9 روستا است با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 285 نفر تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد تراکم جمعیت بیشتر بعضی از روستاهای موردمطالعه به دلیل سیال بودن، پویایی و مجاورت به مرکز دهستان با شبکه درهم‌تنیده روستاهای تحت پوشش خود، منشأ شکل‌گیری پیوندها و جریان‌های سرمایه‌ای، کالایی و محصولات، اطلاعات و فناوری‌ها و نوآوری‌های متعدد شده‌اند، این فرآیند توأم با منابع درآمدی متنوع، وسعت زمین‌های کشاورزی زیر کشت، پذیرش و بهره‌گیری از نوآوری‌هایی نظیر بذرهای اصلاح‌شده به شیوه به نژادی مشارکتی و کشت حفاظتی، همراه با مهارت تجربی منتقل شده از کشاورزان استان همدان، بستر نوعی پایداری معیشتی و درنهایت تاب‌آوری فرامحلی را در شرایط خشکسالی برای روستاهای مذکور فراهم نموده است. نتایج این مطالعه می‌تواند پیشنهادهای کاربردی همکاری و هماهنگی دهیاران با مدیران و مسئولان جهاد کشاورزی، فرمانداری روانسر و سایر نهادهای مسئول برای حکمروایی خوب روستایی موردمطالعه به‌منظور تعدیل آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری روستاییان نسبت به خشکسالی داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

• تاب‌آوری فرامحلی
• آسیب‌پذیری در برابر خشکسالی
• سکونتگاه‌های روستایی
• شهرستان روانسر
• تکنیک تاپسیس
• پایداری معیشت

موضوعات

• مخاطرات اقلیمی و اتمسفریک

---

©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0)

مراجع

Appadurai, A. (1996). Modernity at large: Cultural dimensions of globalization. London: University of Minnesota Press. https://books.google.com/books/about/Modernity_At_Large.html?id=4LVeJT7gghMC

Ebrahimi, S. K., Bahraminasab, A., & Parvaneh, S. (2016). product market competition, Free Cash Flow, over investment and low investment. Empirical Studies in Financial Accounting, 13(50). https://doi.org/10.22054/qjma.2020.4979.1190

Einali, J., Farahani, H., & Mohammadi, B. (2022). Assessing the Role of Economic and Social Empowerment of Rural Households in Reducing the Effects of Drought (Case Study: Sarpol-e Zahab Township, Kermanshah Province). Journal of Geography and Environmental Hazards, 11(1), 255-277. [In Persian] https://doi.org/10.22067/geoeh.2021.68728.1017

Falaki, M., Shabanali Fami, H., Irvani, H., & Movahed mohammadi, H. (2008). Attitude of Extension Experts towards Application of Information Technology in Agricultural Extension System. Journal of Water and Soil Science, 12(43), 253-265. [In Persian] http://dorl.net/dor/20.1001.1.24763594.1387.12.43.22.5

Farzi ghareshiran, A. (2010). Evaluation of global capital flows. Financial Knowledge of Securities Analysis, 3(5), 91-113. [In Persian] https://sanad.iau.ir/Journal/jfksa/Article/803344

Freitag, U., & Open, A. V. (2010). Translocality: The Study of Globalising Processes from a Southern Perspective. Boston: Brill. https://doi.org/10.1163/ej.9789004181168.i-452 

Gebremeskel Haile, G., Tang, Q., Sun, S., Huang, Z., Zhang, X., & Liu, X. (2019). Droughts in East Africa: Causes, impacts and resilience. Earth-Science Reviews, 193, 146-161. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2019.04.015  

Ghasemi Siyani, D., Afrakhteh, D., Aziz poor, D., & Riyahi, V. (2019). Rural Area Spatial Integration Based on Network Analysis of Spatial Flows ( Case study: BonRud District and the Jolgeh (Isfahan city). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 9(31), 35-52. [In Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.23452277.1398.9.31.3.2

Ghasemi, J., Nazari, S., Gharoon, Z., Rohani, H., & Gholifar, E. (2011). Factors Affecting Use of Information and Communication Technology (ICT) by Agricultural Extension Experts, in Khorasan Razavi Province. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 42(1), 93-104. [In Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.20084838.1390.42.1.8.9

Greiner, C., & Sakdapolrak, P. (2013). Translocality: Concepts, applications and emerging research perspectives. Geography Compass, 7(5), 373-384. https://doi.org/10.1111/gec3.12048

Hafeznia, M. R., Ahmadipoor, Z., Ezzati, E., & Lashgari, E. (2014). Geographical Hubsof Financial Outflow Management and Emergence of Financial Strategy Points. Human Geography Research, 46(1), 1-14. [In Persian] https://doi.org/10.22059/jhgr.2014.50590    

Hassanzadeh, M., & Sadeghzadeh Vayghan, A. (2012). Inputs and Outputs of the Information flow in Iranian Research Institutes. Library and Information Science Research, 2(2), 71-90.  [In Persian] https://doi.org/10.22067/riis.v2i1.9322    

Heydari Far, M. R., & Soheili, F. (2012). Globalization, Geopolitics and the flows of Information. Library and Information Science Research, 2(1), 223-244. [In Persian] https://doi.org/10.22067/riis.v2i2.10724

Hosseini, S., & Homayounpour, M. (2013). Factors Affecting Agricultural Commodities Export in Iran. Agricultural Economics, 6(4), 1-16. [In Persian] https://www.iranianjae.ir/article_9291.html                  

Imani, B., & Mohamadi Mashkool, A. (2019). Analysis of the Relationship between Livelihoods and Resilience of Rural Areas against Drought (Case Study: Villages of Ardabil). Journal of Geography and Environmental Hazards, 7(4), 147-164. [In Persian] https://doi.org/10.22067/geo.v0i0.71754

Jamini, D., Safari, A., Salehi, M., Alipour, K., & Zolfaghari, A. (2017). Spatial distribution of quality of life and identification of its determinants in rural settlements (case study: Ravansar county, Kermanshah province). Geography and Environmental Planning, 28(2). 57-78. [In Persian] https://doi.org/10.22108/gep.2017.97940

Karbasi, A., & Asad Falsafizadeh, N. (2010). Determinants of agronomic diversification on agricultural crops. Agricultural Economics, 4(1), 101-114. [In Persian] https://www.iranianjae.ir/article_9771.html

Kazemi, D., & Andalib, A. (2017). The Assessment of Factors Influential in the Social Resilienceof Rural Settelments in Disasters. Housing and Rural Environment, 36(158), 131-145. [In Persian] http://jhre.ir/article-1-1199-fa.html

Khayyati, M., & Aazami, M. (2016). Drought impact assessment on rural livelihood systems in Iran. Ecological Indicators, 69, 850-858. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2016.05.039

Liu, S., Shi, H., & sivakumar, B. (2020). Socioeconomic Drought under Growing population and changing climate:A New index considering the Resilience of a Regional water Resources system. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 125(15),e2020JD033005. http://dx.doi.org/10.1029/2020JD033005 

Maysoun, H., Ahmadalipour, A., & Moradkhani, H. (2020). Drought and food security in the-30 Middle East: An analytical framework. Agricultural and Forest Meteorology, 281, 107816. https://doi.org/10.1016/j.agrformet.2019.107816  

Mohammadi yeganeh, B., & Hoseinzadeh, A. (2013). The functional role of village-cities in the development of surrounding villages under study: Zarin Rood city, Khodaband county. Regional Planning, 3(11), 55-64. [In Persian]

Omorvand, H., & Pourzamani, Z. (2018). Identifying the impact of free cash flows on creating non-financial performance in the product market and future capital expenditures of companies. Investment knowledge. 7(25), 99-126. [In Persian] http://www.jik-ifea.ir/article_12000.html

Rockenbauch, T., Sakdapolrak, P., & Sterly, H. (2022). Do translocal networks matter for agricultural innovation? A case study on advice sharing in small-scale farming communities in Northeast Thailand. Agriculture and Human Values, Springer;The Agriculture, Food, & Human Values Society (AFHVS), 36(4), 685-702. https://ideas.repec.org/a/spr/agrhuv/v36y2019i4d10.1007_s10460-019-09935-0.html

Saeidi, A. (2011). Rural-urban relations and links in Iran. Tehran: Mehr Mino publishing. [In Persian]

Sakdapolrak, P., Naruchaikusol, S., Ober, K., Peth, S., Porst, L., Rockenbauch, T., & Tolo, V. (2016). Migration in a changing climate. Towards a translocal social resilience approach. DIE ERDE–Journal of the Geographical Society of Berlin, 147(2), 81-94. https://doi.org/10.12854/erde-147-6

Salmoral, G., Ababio, B., & Holman, I. P. (2020). Drought impacts coping Responses and Adaptation in the UK outdoor livestock sector: insights to Increase Drought Resilience. Land, 9(6), 202. https://doi.org/10.3390/land9060202

Savari, M., & Khosravipour, B. (2018). Analysis of the effects and resilience on the lives of rural households in drought conditions in Divandareh county. Spatial Planning, 8(3), 19-40. [In Persian] https://doi.org/10.22108/sppl.2018.113150.1291

Schöfberger, I. (2018). Environmental change and translocal vulnerability in Senegal. Migration, Environment and Climate Change, 4(3), 1-8.

Soleymani, A., & Rezavani, M. R. (2023). Spatial analysis of extra-local resilience of rural settlements in Ravansar county in the face of drought. Journal of Rural Research, 14(1), 6-19. [In Persian] https://doi.org/10.22059/jrur.2023.347730.1768

Soleymani, A., Afrakhteh, H., Azizpour, F., & Tahmasebi, A. (2016). Spatial analysis of adaptation capacity of rural settlements in Ravansar city in facing drought. Journal of Spatial Analysis of Environmental Hazards, 3(2), 65-78. [In Persian] http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.jsaeh.3.2.65

Solh, M., & van Ginkel, M. (2014). Drought preparedness and drought mitigation in the developing world׳ s drylands. Weather and Climate Extremes, 3, 62-66. https://doi.org/10.1016/j.wace.2014.03.003

Verhoeve, S. L., Keijzer, T., Kaitila, R., Wickama, J., & Sterk, G. (2021). Vegetation resilience under increasing drought conditions in northern Tanzania. Remote Sensing, 13(22), 4592. https://doi.org/10.3390/rs13224592                                            

Wu, B., Ma, Z., & Yan, N. (2020). Agricultural droght mitigating indices derived from the changes in drought characteristics. Remote Sensing of Environment, 244, 111813.   https://doi.org/10.1016/j.rse.2020.111813