شناسایی کانون‌های گردوغبار و تحلیل عوامل مؤثر در وقوع آن بر مبنای داده‌های سنجش‌ازدوری (مطالعه موردی: جنوب غرب ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 کارشناسی منابع طبیعی مرتع و آبخیزداری، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

4 دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22067/geoeh.2024.89088.1504

چکیده

گردوغبار ازجمله مخاطراتی است که تأثیر مستقیمی بر سلامت انسان و وضعیت زیست­محیطی مناطق دارد. این مخاطره بخش زیادی از کشور ازجمله مناطق جنوب غربی آن را با تهدید مواجه کرده است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این پژوهش شناسایی مناطق مستعد ایجاد کانون­های گردوغبار در جنوب غرب کشور و تحلیل عوامل مؤثر در وقوع آن است. در این تحقیق از تصاویر گوگل ارث، تصاویر ماهواره MODIS، تصاویر ماهواره CHIRPS و همچنین مدل رقومی ارتفاعی 30 متر SRTM استفاده شده است. مهم­ترین ابزارهای مورداستفاده در تحقیق، سامانه گوگل ارث انجین، گوگل ارث، نرم­افزارهای ArcGIS و IDRISI بوده است. همچنین در این تحقیق از شاخص­ها و مدل­های مختلفی ازجمله شاخص AOD و مدل WLC استفاده شده است. این تحقیق در چند مرحله انجام شده است که در مرحله اول با استفاده از شاخص AOD، نقشه غلظت گردوغبار منطقه تهیه شده است. در مرحله دوم به تحلیل ارتباط غلظت گردوغبار منطقه با عوامل محیطی پرداخته شده است و در مرحله سوم نیز مناطق مستعد ایجاد کانون­های گردوغبار شناسایی شده است. بر اساس نتایج حاصله، ضریب همبستگی بین میزان غلظت گردوغبار منطقه با پارامترهای NDVI، سرعت باد، بارش، دما و ارتفاع به ترتیب 63/0، 156/0، 557/0، 489/0 و 602/0 بوده است. ضریب غلظت گردوغبار در واحدهای تپه­های ماسه­ای، دشت، تپه­ماهور و کوهستان به ترتیب وزن 71/0، 64/0، 47/0 و 23/0 به دست آمده است. همچنین بر اساس نتایج حاصله، بخش زیادی از منطقه موردمطالعه ازجمله مناطق شمال غربی شهر اهواز، مناطق شمالی شهر هویزه و مناطق حدفاصل شهرهای امیدیه تا اهواز پتانسیل زیادی جهت ایجاد کانون­های گردوغبار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Azizi, G., Miri, M., & Nabavi, S. O. (2012). Tracking the phenomenon of dust in the western half of Iran. Journal of Arid Regions Geographic Studies3(7), 63-81. [In Persian] https://jargs.hsu.ac.ir/article_161302.html
Azizi, G., Neghah, S., Farid Mojtahedi, N., & Shojaie, Y. (2023). Detection of the new dust source for the north of the Iran. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards, 10(1), 157-174. [In Persian]  http://dx.doi.org/10.61186/jsaeh.10.1.157
Beegum, S. N., Gherboudj, I., Chaouch, N., Temimi, M., & Ghedira, H. (2018). Simulation and analysis of synoptic scale dust storms over the Arabian Peninsula. Atmospheric Research199, 62-81. https://doi.org/10.1016/j.atmosres.2017.09.003
Cao, H., Amiraslani, F., Liu, J., & Zhou, N. (2015). Identification of dust storm source areas in West Asia using multiple environmental datasets. Science of the Total Environment502, 224-235. http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2014.09.025
Cheki Forak, M., Doostan, R., & Minaei, M. (2023). Identification of Dust Centers in Birjand City. Geography and Territorial Spatial Arrangement13(46), 61-84. [In Persian] https://doi.org/10.22111/gaij.2023.42530.3034
Dargahian, F., Lotfi Nasab Asl, S., & Khosroshahi, M. (2019). Analysis of the role of internal dust sources in creating critical conditions in Ahvaz with an emphasis on the southeastern area. Iranian Journal of Forest and Range Protection Research16(2), 157-170. [In Persian] https://doi.org/10.22092/ijfrpr.2019.118689
Deep, A., Pandey, C. P., Nandan, H., Singh, N., Yadav, G., Joshi, P. C., ... & Bhatt, S. C. (2021). Aerosols optical depth and Ångström exponent over different regions in Garhwal Himalaya, India. Environmental Monitoring and Assessment193(6), 324. https://link.springer.com/article/10.1007/s10661-021-09048-4
Esfandiary Darabad, F., Layeghi, S., Mostafazadeh, R., & Haji, K. (2021). The zoning of flood risk potential in the Ghotorchay watershed with ANP and WLC multi-criteria decision making methods. Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards, 8(2), 135-150. [In Persian]  http://dx.doi.org/10.52547/jsaeh.8.2.135
Fathallah zadeh, M., Ranjbar Barough, Z., Motamedirad, M., & Hajikarimi Dolabi, Z. (2023). Investigating the characteristics of wind and its relationship with the occurrence of dust in Zabol city using the system Google Earth Engine. Quantitative Geomorphological Research12(3), 167-183. [In Persian] https://doi.org/10.22034/gmpj.2023.416114.1455
Guan, X., Huang, J., Zhang, Y., Xie, Y., & Liu, J. (2016). The relationship between anthropogenic dust and population over global semi-arid regions. Atmospheric Chemistry and Physics16(8), 5159-5169. http://dx.doi.org/10.5194/acp-16-5159-2016
Hermas, E., Leprince, S., & El-Magd, I. A. (2012). Retrieving sand dune movements using sub-pixel correlation of multi-temporal optical remote sensing imagery, northwest Sinai Peninsula, Egypt. Remote Sensing of Environment, 121(2), 51-60. http://dx.doi.org/10.1016/j.rse.2012.01.002
Hu, Z., Huang, J., Zhao, C., Bi, J., Jin, Q., Qian, Y., ... & Ma, J. (2019). Modeling the contributions of Northern Hemisphere dust sources to dust outflow from East Asia. Atmospheric Environment202, 234-243. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2019.01.022
Jooybari, S. A., Rezaee, P., Soleimani, F., & Davoodi, H. (2019). Dust and its centers: basics and methods of identifying and stabilizing, with a special attitude to the Khuzestan Plain. Applied Sedimentology7(14), 129-142. [In Persian] https://doi.org/10.22084/psj.2019.3501
Karam, A., Sffari, A., Ahmadabadi, A., & Anari, A. (2022). Identification of dust centers based on wind characteristics and land cover condition (Case study: Qom province). Quantitative Geomorphological Research11(1), 44-61. [In Persian] https://doi.org/10.22034/GMPJ.2021.296815.1290
Katra, I. (2020). Soil erosion by wind and dust emission in semi-arid soils due to agricultural activities. Agronomy10(1), 89. http://dx.doi.org/10.3390/agronomy10010089
Kim, J. (2008). Transport routes and source regions of Asian dust observed in Korea during the past 40 years (1965–2004). Atmospheric Environment42(19), 4778-4789. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2008.01.040
Kok, J. F., Adebiyi, A. A., Albani, S., Balkanski, Y., Checa-Garcia, R., Chin, M., ... & Wan, J. S. (2021). Contribution of the world's main dust source regions to the global cycle of desert dust. Atmospheric Chemistry and Physics21(10), 8169-8193. https://doi.org/10.5194/acp-21-8127-2021
Namdari, S., Hajibaglou, A., & Abazari, G. (2022). Analysis of changes in Iran's Dust hotspots in the last twenty years. Journal of Geography and Planning25(78), 345-361. [In Persian] https://doi.org/10.22034/gp.2021.42751.2739
Noroozi, A. A., & Shoaee, Z. (2020). Dust storm identification using satellite imagery & field observation. Agricultural Information Sciences and Technology2(2), 29-35. [In Persian] https://doi.org/10.22092/aistj.2020.342192.1040
Parajuli, S. P., & Zender, C. S. (2017). Connecting geomorphology to dust emission through high-resolution mapping of global land cover and sediment supply. Aeolian Research27, 47-65. http://dx.doi.org/10.1016/j.aeolia.2017.06.002
Ranjbar, H., Bazgir, M., Namdar Khojasteh, D., & Rostaminia, M. (2019). Identification of dust sources in Ilam province. Iranian Journal of Range and Desert Research26(3), 675-688. [In Persian] https://doi.org/10.22092/ijrdr.2019.120016
Rasouli, A. A., Mahmoudzadeh, H., Yazdchi, S., & Zarinbal, M. (2012). The Application of Analytic Hierarchy Process (AHP) and Weighted Linear Combination (WLC) methods for landfill of Urban Solid Waste maerials Case Study: Marand County. Geography and Territorial Spatial Arrangement2(4), 41-52. [In Persian] https://doi.org/10.22111/gaij.2012.875
Shayeshteh, K., Gharib, S., Safikhani, M., & Arabi, S. A. (2020). Identifying Dust generation potential sources using fuzzy logic in Hamadan province. Environmental Erosion Research Journal, 10(2), 59-74. [In Persian] http://dorl.net/dor/20.1001.1.22517812.1399.10.2.4.7
Wei, T., Dong, Z., Kang, S., Rostami, M., Ulbrich, S., & Shao, Y. (2019). Hf-Nd-Sr isotopic fingerprinting for aeolian dust deposited on glaciers in the northeastern Tibetan Plateau region. Global and Planetary Change, 177, 69- 80. https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2019.03.015
Zhang, B., Tsunekawa, A., & Tsubo, M. (2015). Identification of Dust Hot Spots from MultiResolution Remotely Sensed Data in Eastern China and Mongolia. Water, Air, & Soil Pollution, 226(117), 23-34. http://dx.doi.org/10.1007/s11270-015-2300-2
CAPTCHA Image