2024-03-28T17:56:20Z
https://geoeh.um.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=5058
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
تحلیل پتانسیل سیلخیزی حوضۀ آبریز قرهسو در استان کرمانشاه
غلامرضا
محمدی
رضا
برنا
فریده
اسدیان
سیلاب یکی از بزرگترین مشکلات جهانی است بهطوریکه با افزایش شدت و فراوانی سیل، نگرانیهای جهانی در خصوص افزایش مرگومیر و ضررهای اقتصادی ناشی از سیل افزایش یافته است. در این تحقیق با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، تصاویر ماهوارهای، دادههای ایستگاه سینوپتیک، تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و روش تلفیق لایهها (WLC) پتانسیل سیلخیزی حوضه آبریز قرهسو مدلسازی شده است. نقشه نهایی خطر سیلخیزی بر پایه ترکیبی از عوامل و عناصر اقلیمی و فیزیکی یعنی 10 عامل پوشش گیاهی، ارتفاع، مسیل سیلابی، زمینشناسی، کاربری اراضی، بارش، فاصله از رودخانه، شیب، خاک و تراکم زهکشی تهیه شد. وزن هر یک از معیارها با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و جهت مدلسازی فضایی و تلفیق لایهها برای تهیه نقشه پتانسیل سیلخیزی از روش ترکیب خطی وزندار (WLC) استفاده گردید. نتایج حاصل از پهنهبندی ریسک سیلخیزی نشان داد که طبقه 4 بهعنوان ردهای با خطر زیاد با 7/21 درصد و طبقه 5 نیز با پتانسیل سیلخیزی خیلی زیاد با 4/8 درصد، بیشتر در مناطق کوهستانی شمال و مرکز منطقه واقع هستند که در مجموع حدود 31 درصد از محدوده حوضه آبریز را پهنههای سیلخیز خطرپذیر زیاد تا خیلی زیاد در بر گرفته است و به دلیل اینکه بیشترین نقش را در تولید رواناب دارند، باید از نظر مدیریت آبخیزداری موردتوجه ویژه باشند. طبقات یک تا سه با پتانسیل سیلخیزی کم تا متوسط با قرارگیری در مناطق کم ارتفاع، دامنه و دشتهای مرکز، جنوب و غرب حوضه قرار گرفتهاند و بیش از 69 درصد از منطقه را در بر گرفتهاند.
سیل خیزی
سامانه اطلاعات جغرافیایی
تحلیل سلسله مراتبی
قره سو
2021
01
20
1
23
https://geoeh.um.ac.ir/article_39383_a71ef0d31d56efc21e9fcd1cf28eb17f.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
استخراج و ارزیابی تغییرات کاربری اراضی با بهکارگیری الگوریتم SVM با کرنل چندجملهای و روش حداکثر احتمال در محدودۀ حوضه آبریز اوجان چای بستانآباد
محمدحسین
رضائی مقدم
داود
مختاری
نسرین
سمندر
ازآنجاکه زمین بهعنوان یکی از نهادههای بخش تولید است، نهتنها در اقتصاد کشاورزی و منابع طبیعی بلکه در اقتصاد کل کشور نقش به سزایی دارد و توجه به زمین و تغییرات به وجود آمده در آن، امری ضروری است. تحقیق حاضر بهمنظور بررسی روند تغییرات کاربری اراضی حوضه آبریز اوجان چای با استفاده از سنجشازدور و GIS انجام شده است. از تصاویر چند زمان سنجندة TM سال 1987 و +ETM سال 2002 و +ETM سال 2015 استفاده شد و نقشههای کاربری اراضی بر اساس پردازش رقومی حداکثر احتمال و ماشین بردار پشتیبان تهیه شد. نقشههای کاربری اراضی به همراه اطلاعات زمینی وارد محیط GIS شدند و میزان و نوع تغییرات کاربری اراضی در منطقه به دست آمد. با توجه به نتایج، روش SVM برای برآورد تغییرات منطقه موردمطالعه کارآمدتر بوده بهگونهای که نتایج استخراج شده از درصد دقت و ضریب کاپای بالاتری برخوردار است. از نتایج ارزیابیها میتوان چنین استخراج کرد که روند تغییرات کاربری در برخی کاربریها مانند اراضی زراعی و مراتع بالا است. اراضی زراعی از 33 درصد به 37 درصد در طی بازۀ زمانی 28 ساله نوسان داشته و اراضی مرتعی نیز از 51 درصد به 49 درصد کاهش داشته که این دو کاربری بیشترین تغییرات را داشتهاند. درنهایت با توجه به اینکه بیشتر تغییرات مربوط در تغییر مرتع به اراضی زراعی و بالعکس بوده است؛ بنابراین لزوم تمرکز فعالیتهای مدیریت و اصلاح اراضی بر روی این نوع کاربری افزایش مییابد.
کاربری اراضی
تغییرات
سنجشازدور
GIS
اوجان چای
2021
01
20
25
44
https://geoeh.um.ac.ir/article_39407_d9a3304bf4cb6901205ebfdb8950bb00.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
پهنهبندی و تحلیل ژئومورفولوژیکی سیلاب رودخانه دینور (استان کرمانشاه) با استفاده از مدل هیدرولیکی HEC-RAS
رویا
پناهی
محمد مهدی
حسین زاده
سیل متداولترین مخاطره طبیعی است که تکرار وقوع آن در حال افزایش و خطرات مرتبط با آن در حوضههای شهری و روستایی از اهمیت جهانی برخوردار است. هدف این پژوهش پهنهبندی مخاطره سیلاب رودخانه دینور در استان کرمانشاه است؛ بنابراین جهت شبیهسازی سیلاب از مدل عددی HEC_RAS استفاده شد و از طریق الحاقی HEC–GEORAS در محیط GIS و پردازش دادههای ژئومتری به کار گرفته شد. با استفاده از نرمافزار SMADA، دوره بازگشت دبی پیک لحظهای محاسبه شد و پهنه سیلاب با دوره بازگشتهای مختلف 2 و 3، 5،10، 25،50، 100 و 200 سال منطقه شبیهسازی شده است و با کمک مدل رقومی عمق آب و لایه کاربری اراضی، میزان خسارت با استفاده از معادله تابع عمق و خسارت در دوره بازگشتهای 25 سال، 50 و 100 سال محاسبه شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که پهنه گسترش سیلاب در دوره بازگشت 25 سال 34/40 کیلومترمربع و در دوره بازگشت 50 سال 51/43 و در دوره بازگشت 100 سال، 28/44 کیلومترمربع را تحت مخاطره قرار داده است. از نظر خسارت، سیل با دوره بازگشت 25 سال یک سیل مبنا در نظر گرفته شده است که خسارت قابلتوجهی را نشان میدهد که تمام مزارع زراعی را تحت پوشش قرار میدهد، ولی سیل در دوره بازگشتهای کمتر قسمتهایی از مزارع را تحت تأثیر قرار میدهد اما قابلکنترل است؛ درحالیکه سیلهای 25 و 50 و 100 ساله بسیاری از مراکز روستایی و مزارع را کامل تحت مخاطره قرار داده است با توجه به نتایج میزان خسارت سیلاب 100 ساله نسبت به 25 ساله، در حدود 70 درصد و نسبت به 50 ساله بهطور متوسط 85 درصد بیشتر بوده است که لزوم کنترل سیلاب جهت مدیریت پایدار ضرورت دارد.
پهنه بندی سیلاب
رودخانه دینور
مدل عددی HEC-RAS
2021
01
20
45
64
https://geoeh.um.ac.ir/article_39418_c12991825d6237bbb99680a8ada93204.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
تحلیل ارتباط بین سنجههای سیمای سرزمین و فرسایش خاک حوزه آبخیز کوزهتپراقی، استان اردبیل
اردوان
قربانی
زینب
حزباوی
رئوف
مصطفی زاده
نازیلا
علائی
فرآیند فرسایش خاک بهعنوان متغیر اصلی موردبررسی در مطالعات حفاظت آبوخاک در اکوسیستمهای پایدار تحت تأثیر عوامل طبیعی و انسانی است. همچنین، ساختار و ترکیب کاربری اراضی در یک اکوسیستم از تغییرات صورت گرفته در سیمای سرزمین تأثیر میپذیرد. بههمینمنظور، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سنجههای سیمای سرزمین و الگوی فرسایش خاک در حوزه آبخیز کوزهتپراقی استان اردبیل برنامهریزی شد. در این راستا، ابتدا با استفاده از نرمافزار Fragstats 4.2.1، 14 سنجه سیمای سرزمین شامل تراکم لکه (PD)، شاخص بزرگترین لکه (LPI)، حاشیه کل (TE)، تراکم حاشیه (ED)، شاخص شکل لکه (LSI)، میانگین اندازه لکه (AREA-MN)، میانگین فاصله نزدیکترین همسایه اقلیدسی (ENN-MN)، شاخص گسستگی سیما (DIVISION)، میانگین شاخص شکل لکه (SHAPE-MN)، شاخص تکهشدگی (SPLIT)، شاخص پیوستگی سیما (COHESION)، اندازه شبکه تأثیرگذار (MESH)، شاخص تجمع (AI) و درصد پوشش سیمای سرزمین (PLAND) محاسبه شد. سپس شدت فرسایش خاک منطقه با استفاده از مدل پتانسیل فرسایش (EPM) با عملکرد قابل قبول بر اساس مطالعات پیشین برآورد شد. در ادامه، نتایج حاصل از محاسبه سنجهها و شدت فرسایش خاک وارد نرمافزار SPSS شده و رابطههای رگرسیونی میان آنها تعیین شد. نتایج بیانگر وجود یک رابطه عکس میان سنجههای DIVISION و ED و LPI با فرسایش ویژه خاک و حاکی از وجود یک رابطه مستقیم بین SHAPE-MN و AREA-MN با فرسایش ویژه خاک حوزه آبخیز کوزهتپراقی است. همچنین، نتایج بیانکننده الگوی متفاوت ارتباط سنجههای سیمای سرزمین و فرسایش خاک است. این نتایج در برنامهریزی مؤثر و هدفمند مدیریت کاربری اراضی در مقیاس آبخیز و سیمای سرزمین کاربرد دارند.
الگوی تغییرات
پویایی سیمای سرزمین
مدیریت منابع
هدررفت خاک
2021
01
20
65
91
https://geoeh.um.ac.ir/article_39612_a1d832df62e8d482f6983fdef039f753.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
بررسی نقش فرایندهای ژئومورفیک در مورفولوژی نبکاهای مناطق نیمهخشک
ابوالفضل
ربانی
ندا
محسنی
سید رضا
حسین زاده
در این پژوهش چگونگی عملکرد فرایندهای آبی و بادی در تحول مورفولوژی ساختمان نبکاهای مناطق نیمهخشک نشان داده شده است؛ ازاینرو 9 نبکا انتخاب و نمونهبرداری از عمق 10-0 سانتیمتری رسوبات در موقعیتهای مختلف ساختمان نبکا شامل رأس نبکا، دامنههای رو به باد و پشت به باد، حاشیه نبکا و فضای بین نبکا انجام شد. تغییرات معنیدار در توزیع اندازه ذرات بیانگر روشهای متفاوت عملکرد باد در حمل و تراکم رسوبات است. ذرات ماسه بهطور معنیداری در قسمت رأس نبکا افزایش یافته که نتیجۀ جابهجایی ذرات بهوسیلۀ فرآیند جهش و خزش بادی است. افزایش ذرات ریزتر مانند سیلت متوسط و سیلت درشت در دامنههای رو به باد و پشت به باد حاکی از غلبه فرآیند حمل رسوبات بادی بهصورت جهش و تعلیق در این موقعیتهاست. نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که افزایش معنیدار رسوبات رس در حاشیه نبکا میتواند نتیجۀ عملکرد روانابهایی باشد که قادر به حمل رسوبات ریزدانه از فضای بین تپهها به سمت موقعیتهای حاشیهای نبکا هستند؛ شرایطی که با تجمع ذرات ریزدانه منجر به افزایش ظرفیت نگهداشت رطوبت در موقعیتهای حاشیه شده که میتواند بهنوبه خود منجر به گسترش جزایر حاصلخیز در حاشیه نبکا نسبت به سایر موقعیتها گردد.
رواناب
فرایندهای بادی
فضای بین تپهها
نبکا
2021
01
20
93
105
https://geoeh.um.ac.ir/article_39864_0969d1c0d76c913e2432e27442cf7f9a.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
بررسی دوره زندگی گرمایش ناگهانی پوشنسپهر نوع اصلی در نیمکره شمالی
محمد
مرادی
در این پژوهش با استفاده از دادههای باز تحلیلی MERR2، دوره زندگی گرمایش ناگهانی پوشنسپهر نوع اصلی در زمستانهای نیمکره شمالی (از نوامبر تا مارس) در دوره آماری 2020-1979 بررسی شد. این بررسی بر اساس تغییرات میانگین مداری مؤلفه مداری باد در مدار 60 درجه شمالی و در تراز فشاری ده هکتوپاسکال انجام شده است و بر پایه آن، روز تولد، روز صفر و دورههای رشد، بلوغ، پیری و روز مرگ تعریف شده است. نتایج حاصل از بررسی میانگین مداری دما و مؤلفه مداری باد نشان داد که در این دوره آماری در نیمکره شمالی، 19 مورد گرمایش ناگهانی پوشنسپهر نوع اصلی رخ داده است. از بین موارد آشکار شده، بیشترین افزایش میانگین مداری دما به میزان 8/51 کلوین در دوره کوتاه یازده روزه به گرمایش ژانویه 2009 اختصاص دارد که در طول دوره آماری انتخابی در نیمکره شمالی تا کنون چنین افزایشی، ثبت نشده است. نتایج حاصل از تحلیل دوره زندگی گرمایش ناگهانی پوشنسپهرنوع اصلی نشان داد که کوتاهترین و بلندترین دوره رشد به ترتیب با 6 و 37 روز، در موردهای 6 ژانویه 2013 و 23 ژانویه 1987 ثبت شده است. بلندترین دوره بلوغ با 17 روز تداوم، به گرمایش 23 ژانویه 1987 اختصاص دارد. بلندترین دوره پیری در این دوره آماری نیز 26 روز است که به گرمایش 24 ژانویه 2009 مربوط میشود. کوتاهترین و بلندترین طول دوره زندگی نیز در این دوره آماری به ترتیب به گرمایش 1 فوریه 2017 و 23 ژانویه 1987 اختصاص دارد. همچنین مشخص شد که در این دوره آماری بهطور متوسط، دوره رشد 4/19، دوره بلوغ 3/4، دوره پیری 2/7 و طول دوره زندگی 9/30 روز است.
گرمایش ناگهانی پوشنسپهر نوع اصلی
چرخه زندگی
روز-صفر
2021
01
20
107
122
https://geoeh.um.ac.ir/article_39408_f5c29886acaae1c2464169ca9a2b072b.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
آشکارسازی روند بلندمدت بارش سالانۀ ایرانزمین در ارتباط با تغییر فراوانی فرینهای بارش روزانه
حسین
عساکره
سید ابوالفضل
مسعودیان
فاطمه
ترکارانی
در پژوهش حاضر روند بارش سالانۀ ایرانزمین با توجه به روند تغییرات فراوانی نمایههای فرین بالا و پایین و نیز نمایههای بهنجار بارش، به روش تحلیل پهنهای در معرض توجه قرار گرفت. برای انجام پژوهش حاضر از نسخۀ سوم پایگاه دادهای اسفزاری با تفکیک مکانی 10 کیلومتر و برای بازه زمانی 01/01/1349 تا 29/12/1394 (46 سال و معادل 16801 روز) استفاده شد. روند بارش سالانه در کشور نشان داد که تغییرات بارش در بخش عمدهای (حدود 9/80 درصد مساحت) از کشور کاهشی بوده است و تنها بخش محدودی از کشور (حدود 19 درصد مساحت) روند افزایشی را تجربه کرده است. روند کاهشی بارش باعث کاهش آب حاصل از نزولات جوی در کشور به میزان حدود 5/1 میلیارد مترمکعب شده است. اگرچه استنباطهای آماری نشان از عملکرد عوامل بزرگمقیاس در شکلگیری روند کاهشی در بخش عمدهای از کشور است، امّا 53/33 درصد پهنههای توأم با روند کاهشی از دیدگاه معنیداری آماری تحت تأثیر عوامل محلّی (در شمالشرق و بخشهایی از شرق ایران، پیشکوههای داخلی زاگرس و پهنهای ممتد از استان کرمان تا استانهای اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه بویراحمد، از غرب شیراز و شمال بوشهر در امتداد مرز غربی کشور تا شمال سنندج، هستههای پراکنده در بخشهای جنوبی و شرقی ناحیۀ شمالغرب و شمال ایران) بوده است. بررسیها نشان داد که نواحی توأم با روند کاهشی معنیدار تحت تأثیر کاهش بارندگیهای پرمقدار (عمدتاً صدک 75 و بیشتر) بودهاند. نواحی توأم با روند مثبت و به لحاظ آماری معنیدار حدود 93/2 درصد از کشور را دربر میگیرند. این نواحی با گسستگی مکانی و بهصورت هستههایی بعضاً در درون نواحی توأم با روند منفی دیده میشوند.
آشکارسازی روند
ایران
بارش سالانه
روند بارش
فرینهای بارش
2021
01
20
123
143
https://geoeh.um.ac.ir/article_39387_2be4adc02c4abff15e8d6a5bd45f8c92.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
ارزیابی ناهمگونی مکانی در کیفیت بومشناختی با استفاده از فنآوری سنجشازدور (مطالعه موردی: حوضه آبخیز قرهسو)
سعیده
رنجبر
حمیدرضا
کامیاب
محیطزیست در حال تجربه تغییرات مختلف محیطزیستی است که هم منشأ انسانی و هم منشأ طبیعی دارند. تغییرات کاربری زمین در حوزه قرهسو، نیاز به مطالعه درباره کیفیت بومشناختی این منطقه را نشان میدهد. در این مطالعه، شاخص سنجشازدوری کیفیت بومشناختی (RSEI) بر اساس چارچوب فشار-وضعیت-پاسخ و با استفاده از دادههای میانگین تصاویر تابستانه ماهواره لندست در سالهای 1368 و 1397 ( سنجندههای ETM+/OLI/TIRS)، برای ارزیابی تغییرات کیفیت بومشناختی در حوزه قرهسو استان گلستان استفاده شد. شاخصهای مورد نیاز برای استخراج شاخص کیفیت بومشناختی با ایجاد شاخص فشار محیطزیستی (NDBI)، شاخص وضعیت (NDVI) و شاخصهای پاسخ اقلیمی محیط به تغییرات (LST و LSM) از سامانه گوگل ارث انجین انجام شد. در این پژوهش پس از تهیه شاخصهای پایه، با استفاده از تحلیل مؤلفههای اصلی، وزن هر شاخص تهیه و سپس شاخص کیفیت بومشناختی بر اساس مؤلفه اول تحلیل مؤلفهها اصلی تهیه شد. تحلیل تغییرات مؤلفه اول با استفاده از روش آستانهگذاری نشان از افت کیفیت بومشناختی دارد؛ بهطوریکه میانگین شاخص RSEI در سال 1368، 57/0 حاصل شد و در سال 1397 این مقدار به 48/0 رسید که نشان دهنده کاهش مقدار RSEI است. همچنین میزان طبقه خیلی خوب در سال 1368، 83/32821 (267/16 درصد) و در سال 1397، 66/36879 (27/18 درصد) است. نتایج تحلیل مکانی نشان داد که مقدار ضعیف کیفیت بومشناختی شاخص RSEI در بخشهای شمالی منطقه رخ داده است که به دلیل رشد سریع مناطق انسانساخت بوده است. این تغییر در افزایش شاخص مناطق انسانساخت در این مناطق مشخص است.
کیفیت بومشناختی
شاخص RSEI
گوگل ارث انجین
حوزه قرهسو
2021
01
20
145
161
https://geoeh.um.ac.ir/article_39424_b2c38bc086559d20437e9e6166b1c88d.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
واکاوی همدیدی بارش سنگین مورخ 28 اسفند 1397 شهر مینودشت
مهدی
فروتن
برومند
صلاحی
بارشهای سنگین حاصل از الگوهای جوی بسته به وسعت فعالیت و بازهی زمانی رخداد آن میتواند حوادث و پیامدهای ناگواری مانند وقوع سیل به همراه داشته باشند. پژوهش حاضر بهمنظور تحلیل همدید بارش سنگین 5/171 میلیمتری منجر به سیل در شهر مینودشت روز 28 اسفندماه سال 1397 نگارش یافته است. دیدگاه این تحقیق محیطی به گردشی بوده و نخست مقدار بارش ایستگاه زمینی مینودشت مشخص شد و با دریافت دادههای سطوح فوقانی اتمسفر از وبسایت مرکز ملی پیشبینی محیطی (NCEP/NCAR) و تحلیل آنها علت رخداد بارش سنگین آشکار شد. بهمنظور بررسی شرایط همدید، با استفاده از محیط نرمافزار گردس به ترسیم نقشههای فشار سطح تراز دریا، و در سطوح فوقانی جو، ارتفاع ژئوپتانسیل، بردار باد، تاوایی، امگا، ضخامت، پیچانه و وزش رطوبتی (تراز 500 هکتوپاسکال) پرداخته شد. نتایج حاصل از تحلیل نقشهها نشان دادند در زمان وقوع بارش سنگین سامانههای پرفشاری در مغولستان و جنوب چین تشکیل یافته و شیب گرادیان فشار و جبهه شدیدی با سیستم کمفشار حاکم بر روی مینودشت ایجاد کرده است. در سطوح فوقانی جو وجود بلوکینگ کمفشار بریده همچون مانعی بر سر راه بادهای غربی قرارگرفته و باعث ریزش جریان بادهای غربی به سمت منطقه موردمطالعه شده است. علاوه بر این ضخامت زیاد جو منطقه موردمطالعه و حاکمیت مقدار پیچانه منفی به ناپایداری هوا منجر شده و وجود هستههای مثبت تاوایی و امگای منفی نشاندهنده جوی ناپایدار در روزهای مورد بررسی در منطقه موردمطالعه بوده است. همچنین تغذیه رطوبتی از منابع رطوبتی مانند دریای خزر، آرال، دریای سیاه و مدیترانه شرایط ویژهای را برای ریزش شدید بارش فراهم آورده است.
تحلیل همدید
بارش سنگین
مینودشت
2021
01
20
163
180
https://geoeh.um.ac.ir/article_39610_bcbe365f14ca9aefb499d31451d4998a.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
آیندهپژوهی تابآوری سکونتگاههای شهری در برابر مخاطرات محیطی با تأکید بر پاندمی کرونا (مطالعه موردی: شهر تبریز)
حمیده
غلامی
علی
پناهی
حسن
احمدزاده
تابآوری رویکردی یکپارچه بهمنظور ارتقای ظرفیتهای موجود و کاهش آسیبپذیری جوامع انسانی در مقابله با انواع بحرانها و مخاطرات محیطی محسوب میگردد. در این راستا یکی از مهمترین بحرانها و مخاطراتی که در سالهای اخیر اقصی نقاط جهان را تحتالشعاع قرار داده است، گسترش ویروس کروناست. با توجه به تأثیرات منفی و آسیبهای شیوع ویروس کرونا در ابعاد مختلف جوامع انسانی، هدف از تحقیق حاضر آیندهپژوهی تابآوری شهر تبریز در برابر پاندمی کروناست. روش تحقیق در مطالعۀ حاضر ترکیبی از رویکردهای کمی-کیفی با ماهیت آیندهپژوهی بوده که در راستای گردآوری اطلاعات از تکنیک دلفی نخبگان و مدیران شهری (30 نفر متخصص حوزۀ مدیریت بحران و مخاطرات) و بهمنظور تجزیهوتحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرمافزار MICMAC استفاده شده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که بیشترین تأثیرگذاری در بین پیشرانهای موردبررسی بر سایر پیشرانها در راستای تابآوری شهری در برابر پاندمی کرونا مربوط به پیشرانهای اقتصادی همچون یافتن شغل جدید در صورت از بین رفتن شغل فعلی، میزان آسیبپذیر بودن منابع تأمین درآمد و وجود نهادهای مالی حامی از اقشار آسیبپذیر و بیشترین اثرپذیری مربوط به پیشرانهای اجتماعی همچون مشارکت جمعی در راستای مقابله با بحران و واکنش و رفتار مناسب در مواقع بحرانی است. همچنین نتایج نشان میدهد با توجه به وضعیت موجود و کمبود پیشرانهای کلیدی و استراتژیک تأثیرگذار در راستای تابآوری سیستم، ضعف ساختارهای اقتصادی و اجتماعی، نظام مدیریتی شهر و موقعیت متزلزل ایران در عرصۀ بینالمللی، آیندۀ تابآوری شهر تبریز بر مبنای مخاطرات محیطی (پاندمی کرونا) ناپایدار خواهد بود.
تابآوری
مخاطرات محیطی
کووید 19
شهر تبریز
2021
01
20
179
199
https://geoeh.um.ac.ir/article_39413_c77fef9f0a9bcbcca596f102b730183d.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
سنجش تابآوری شهری در برابر خطر زمینلرزه (موردمطالعه: کلانشهر تبریز)
فروغ
نامجو
رسول
صمدزاده
محمد تقی
معصومی
با توسعۀ مداوم شهرنشینی و افزایش عدم اطمینان و خطرپذیری، تابآوری به معیار مهمی برای ایمنی شهری تبدیل شده است. سامانههای شهری بهعنوان سامانههای فضایی پویا و باز، نمودهای پیچیدۀ مشخصی را ارائه مینمایند؛ بنابراین، درک تابآوری شهری از منظر نظریۀ سامانههای پیچیده برای دستیابی به درک کامل از ترکیب و سازوکار عملکرد سامانههای شهری و سپس بهبود ماهیت علمی شناخت و پژوهشهای سامانۀ شهری حائز اهمیت است. مناطق شهری، بیشینۀ جمعیت کشور را در خود جای دادهاند و علاوه بر گرههای مصرف منابع و کانونهای نوآوری، از لحاظ نظری و عملی به عرصۀ عمدۀ آزمون تابآوری در برابر مخاطرات طبیعی بهویژه زمینلرزه تبدیل شدهاند. پژوهش حاضر با هدف سنجش تابآوری شهر تبریز بهعنوان بزرگترین کانون جمعیتی شمال باختری ایران و درعینحال یکی از لرزهخیزترین شهرهای کشور در برابر خطر زمینلرزه انجام شده است. این پژوهش از لحاظ روش از نوع توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف نیز کاربردی است. بر این اساس تابآوری شهری تبریز بر مبنای 14 معیار در قالب 4 مؤلفه اصلی (تابآوری اجتماعی، اقتصادی، نهادی، کالبدی) به روش دلفی و توسط 50 نفر خبره مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای واکاوی دادهها، از آزمونهای t تک نمونهای، فریدمن، کندال و تحلیل مسیر در قالب نرمافزار SPSS استفاده شده است. یافتههای پژوهش نشان داد که وضعیت تابآوری شهر تبریز در برابر وقوع زمینلرزۀ احتمالی بعد اجتماعی، 19/2؛ در بعد اقتصادی، 37/2؛ در بعد نهادی، 94/1؛ و در بعد کالبدی 57/2 است. در مجموع میزان تابآوری شهر تبریز در برابر زمینلرزه، با میانگین 33/2 نامطلوب است. از بین مؤلفههای چهارگانه، مؤلفۀ کالبدی با مجموع اثرات مستقیم و غیرمستقیم 560/0 آلفا را تبیین نموده و مؤثرترین مؤلفه در تابآوری شهر تبریز است. ابعاد چهارگانه تابآوری، روی هم رفته توانستند 345/0 از تابآوری شهر تبریز را تبیین نمایند.
تابآوری اجتماعی و اقتصادی
تابآوری نهادی و کالبدی
خطر زمینلرزه
تابآوری شهری
تبریز
2021
01
20
201
219
https://geoeh.um.ac.ir/article_39423_87e3c3694e0dfa4ae7a0f040f563387b.pdf
جغرافیا و مخاطرات محیطی
جغرافیا و مخاطرات محیطی
2322-1682
2322-1682
1399
9
4
شناسایی مخاطرات آلایندههای مکان دفن پسماند مبتنی بر مدل RASCL (مطالعۀ موردی: شهر تنکابن)
المیرا
عبدالهی
مهدی
محمد علیخانی
در دهههای اخیر با پیشرفت فنّاوری و مدیریت جامع مواد زائد جامد شهری، از روشهایی مانند بازیافت، تیمار بیولوژیکی، تیمار حرارتی و دفن بهداشتی استفاده شده است. روش دفن بهداشتی بهعنوان یکی از راهبردهای مطرح در سلسلهمراتب مدیریت جامع پسماند به شمار میآید و نسبت به سایر روشهای دفع، رایجتر و کمهزینهتر است. هدف از این پژوهش شناسایی معضلات و ریسکهای زیستمحیطی مکان دفن پسماند شهر تنکابن به روش RASCL است. این روش بهمنظور ارزیابی ریسک ناشی از محلهای دفن زباله نهچندان بزرگ، استفاده میشود و توسط آن به تعیین میزان ریسک آلودگی آبهای زیرزمینی و تجمع گاز و عواملی پرداخته شده است که تأثیر بیشتری در آلودگی این دو عامل دارند. با توجه به تحلیل RASCL و AHP معیار سیستم جمع کننده شیرابه دارای بیشترین تأثیر بر روی ریسک آلودگی آبهای زیر زمینی است. در زمینۀ ریسک تجمع گاز، معیار نوع پسماند و نوع گاز تولید شده دارای بیشترین وزن و در نتیجه بیشترین تأثیر بر روی ازدیاد ریسک تجمع گاز است. ریسک محاسبه شده برای آلودگی آبهای زیر زمینی در حد متوسط و ریسک حاصل از تجمع گاز در مکان دفن پسماند در حد کم قرار دارد. ازآنجاییکه عمق سفره آب زیرزمینی در این مکان بیش از 22 متر و فاصلۀ آن تا مصرفکننده بیش از دو کیلومتر است، به دلیل وجود چشمه در نزدیکی محل دفن زباله، ریسک آلودگی آب زیرزمینی در این منطقه بالا است.
محیطزیست
مکان دفن پسماند
RASCL
AHP
تنکابن
2021
01
20
221
238
https://geoeh.um.ac.ir/article_39352_b1aa388038af7dc838ba3c0276020725.pdf